Негіздері

Кіріспе

Algorithm Docs

Excel Easy - Excel бағдарламасын оңай үйреніңіз

Бұл жердегі ақпарат https://www.excel-easy.com/ сайтынан алынды.

Excel бағдарламасын нөлден бастап үйренгіңіз келе ме? Онда сіз дәл дұрыс жердесіз!

Біз Excel бағдарламасын үйренуге арналған толық әрі жеңіл оқулық ұсынамыз. Төменде барлық тараулардың қысқаша мазмұнымен таныса аласыз. Әр тараудың оң жағында Excel функциялары мен мысалдарына қатысты қосымша материалдар берілген. Ай сайын миллионнан астам адам осы оқу материалын пайдаланады — біз Excel бағдарламасын үйренуді жеңілдетеміз!

Excel бағдарламасына кіріспе

Егер сіз Excel бағдарламасын алғаш рет қолданып отырсаңыз — бұл оқулықты бастауға таптырмас орын.

Microsoft Excel — әлемдегі ең көп қолданылатын бағдарламалардың бірі. Жүздеген миллион адам Excel-ді күнделікті жұмысында пайдаланады. Excel көмегімен кез келген деректерді енгізіп, қаржылық, математикалық және статистикалық есептеулер жүргізуге болады.

Бұл жердегі ақпарат https://www.excel-easy.com/ сайтынан алынды.

Excel маған неге керек?

Algorithm Docs

Excel маған қажет пе? (FAQ / Жиі қойылатын сұрақтар)

"Excel-ді оқу маған қажет пе?" - деген сұрақ болса төменде қолдану аймағы мен күнделікті өмірде, офистық жұмыста Excel-ді қолдану жағдайлары қарастырылған. (Reddit-тен алынды. )

Microsoft Excel — деректерді кесте түрінде сақтап, өңдеп, талдауға арналған ең танымал бағдарламалардың бірі. Бұл бағдарлама жеке адамдардан бастап ірі компанияларға дейін кеңінен қолданылады.

Excel сізге не үшін қажет?
Қолдану саласы Мысалдар
Жеке қаржы Ай сайынғы табыс пен шығындарды есептеу, бюджетті жоспарлау
Оқу үдерісі Студенттердің үлгерімін бақылау, тест нәтижелерін жинау
Кәсіпкерлік Сатылым есебі, клиенттер базасы, тауар қозғалысын қадағалау
Инженерия Формулалармен есептеу, техникалық деректерді талдау
Маркетинг Сауалнама нәтижелерін талдау, диаграммалар құру

Excel-ді меңгеру сізге деректермен тиімді жұмыс істеуге, уақытыңызды үнемдеуге және кәсіби салада жетістікке жетуге көмектеседі.

Q: Мен Excel бағдарламасын жеке мақсаттарым үшін, мысалы бюджет жасау, диаграммалар салу және т.б. үшін үйренгім келеді. Бұл бағдарламаны үйрену қаншалықты уақыт алады және ол күнделікті өмірде қаншалықты пайдалы деген сұрақтар мазалап жүр.

Неліктен Excel әлі де көшбасшы?
  • Жаппай қолданылады: Google Sheets — негізгі балама, бірақ көпшілік мектептер мен компаниялар әлі де MS Office пакетін қолданады.
  • Икемді: Бұл — әрі артықшылық, әрі кемшілік. Себебі сіз кестеңізді қалауыңызша құра аласыз — нағыз таза парақ сияқты.
  • Тәжірибенің көпжылдық базасы: Бір қиындыққа тап болдыңыз ба? Интернетте бұл мәселеге арналған шешім міндетті түрде табылады.
Excel қолдану аясында не істей аласыз?

Сіз айтып өткен бюджетті жоспарлау секілді қолданулардан бөлек, денсаулық бақылауы, саяхат жоспары, үй жөндеу жобаларын да жасауға болады.

Кәсіби салада деректермен жұмыс істейтін кез келген маман үшін бұл құрал міндетті. Үлкен деректерге арналған күрделі бағдарламалар болғанымен, шағын деректермен жұмыс істеуде Excel ыңғайлы әрі жылдам шешім ұсынады.

Үйренуге қанша уақыт керек?

Бұл сіздің қаншалықты терең үйренгіңіз келетініне байланысты. Негізгі функцияларын бірнеше күн ішінде меңгеруге болады. Орташа және күрделі мүмкіндіктерді үйренуге көбірек уақыт пен тәжірибе қажет.

Адам өзі жиі қолданатын нәрсені тезірек үйренеді. Ал кейбіреулер Excel-мен жұмыс істеуден ләззат алып, мыңдаған мәселені шешуді ұнатады (мен секілді).

Адам ретінде міндетті түрде үйрену керек 3 нәрсе:
Оқу, жазу және Excel.

1-жауап: Бірнеше күн бұрын Excel арқылы әкімшілік тапсырманы автоматтандырып, компанияма жылына 5000 доллар үнемдедім. Бар болғаны бір күндік жұмыс. Сондықтан иә, бұл өте құнды құрал.

Көп адам Excel-ді дұрыс білмейді. Кейбір компанияларда тіпті кейбір бөлімдер мүлдем қолданбайды. Excel — өте пайдалы және программалауға алғашқы қадам ретінде жақсы бастама.

2-жауап: Жұмыста мені «Excel маманы» деп атайды. VLOOKUP-тан асқан кез келген нәрсені маған жібереді, кейде VLOOKUP-тың өзін де. Тіпті программистер өздері де Excel бойынша маған келеді.

Айта кетерлігі, мен Excel маманы ретінде жұмысқа алынған жоқпын және арнайы дайындықтан өтпегенмін. Кейбір жұмыс берушілер Excel-дің маңызын түсінбегендіктен, оны меңгерген қызметкердің қаншалықты пайда әкелетінін бағаламайды.

Сізге сәттілік тілеймін!

Қосымша кеңес: Reddit-тегі https://www.reddit.com/r/excel/ қауымдастығындағы сұрақтарға қараңыз — бұл форум қолдана алатын орташа пайдаланушылардың деңгейі. Ал сіздің болашақ әріптестеріңіздің көбі, әсіресе 40–50 жас шамасындағы басшылардың көпшілігі ІТ саласында білімі шектеулі болады.

Сондықтан Excel-ді ерте үйренсеңіз, әрқашан бәсекелестерден бір саты жоғары боласыз.

1-жауап: Excel қиын емес, бірақ ең бастысы — үйренуге деген ниетіңіз болу керек. Мен оны алғаш жұмыс үшін — қарапайым қолданушы ретінде пайдаландым. Бірақ өз жұмысымды жеңілдеткім келген сайын, Excel-ді тереңірек үйрене бастадым.

Мен ешқандай курсқа қатыспадым, тек әр мәселені бір-бірлеп интернеттен іздеп шештім. Жиі қолданған сайын, Excel-де шеберлігіңіз артады. Мен өзімді сарапшы деп санамаймын, бірақ күнделікті жұмысты тез әрі тиімді атқара аламын. Сіз де соны қалайсыз деп ойлаймын. Excel жолында сәттілік тілеймін!

2-жауап: Егер оны үйренуге ниетіңіз болмаса — үйренбейсіз.

3-жауап: (1-жауаппен бірдей) Excel қиын емес, бастысы — үйренуге деген шынайы құлшыныс. Мен де тек жұмыс барысында қажет болған соң үйрене бастадым. Бір мәселені бір-бірлеп шешіп, іздене жүріп, тәжірибем артты. Сарапшы емеспін, бірақ жұмысымды тиімді атқарамын. Сіз де соған қол жеткізе аласыз. Сәттілік!

4-жауап: Жоқ, қиын емес.

Мен Excel-ді өз бетімше үйрендім — YouTube-тегі https://www.youtube.com/@excelisfun/videos арнасының видеоларын қарап. Бар болғаны 2 айдан кейін әріптестеріммен Excel туралы ашық сөйлесе алатындай деңгейге жеттім. Қазір, 10 жыл және 4 компаниядан кейін, әлі де көп адамнан артық білемін.

Excel курсын аяқтаған адамдардың көбісі оның жартысын ғана есінде сақтап қалады. Егер жұмыс беруші Excel білімі керек десе — қорықпаңыз.

Деректерді талдап, қажетті ақпаратты өз бетіңізше шығара білу — өте пайдалы дағды. Excel-де де, басқа құралдарда да.

1-жауап: Қысым астында үйрену оңай емес. Енді сіз өз қарқыныңызбен еркін үйрене аласыз. Мен де дәл осындай жағдайларды бастан кешірдім. Егер нақты мысалды жіберсеңіз, көмектесуге қуаныштымын!

2-жауап: (Ең жақсы жауапқа қосымша ретінде жазылған)

Мен әріптестерім мен достарыма формулалар мен функцияларды түсінуге көмектесу үшін үлкен Excel файлын жасадым. Әзірге XLOOKUP функциясы жоқ, бірақ ол INDEX/MATCH комбинациясы сияқты жұмыс істейді, тек әлдеқайда ыңғайлы.

Lookup және сілтемелер өте сезімтал. Мысалы:

  • "John_Doe" — егер дәл солай жазылса, табады
  • "John_Doe_" немесе "_John_Doe" — таба алмайды
  • Қате қойылған бос орындар (алды, арты, ішкі екілік) да табылмауына себеп болады
  • 1235 саны мәтін ретінде немесе сан ретінде пішімделсе — сәйкессіздік туындайды

Яғни, бұл — жаңадан бастағандар үшін ғана емес, тәжірибелі қолданушылар үшін де кедергі болатын нәрселер.

Үрейленбеңіз! Бұл дағды — тәжірибемен келеді. Негізгі Excel түсініктерін меңгерген соң бәрі өз орнына келеді. Және, кейде мен мәселені ChatGPT-ге айтып көремін — ол маған ойыма келмеген шешімдер немесе іздеу бағыттарын ұсынып отырады.

Қорытынды: Excel қиын емес, бірақ бастау кезінде шынымен де күрделі әрі шатастыруы мүмкін. Барлығы тәжірибеге байланысты. Бір уақыттан кейін, байқамай-ақ сарапшыға айналасыз. Жай ғана тоқтамаңыз!

1-жауап: ExcelIsFun YouTube арнасы

ExcelIsFun арнасы өте жақсы ұйымдастырылған. Мұнда барлық деңгейге арналған көптеген тегін сабақтар бар. Жалғыз ерекшелігі — VBA жоқ.

Арнаға өту
2-жауап: Leila Gharani видеолары

Leila Gharani-дің YouTube-тағы тегін видеоларын өте жақсы көремін. Ол күрделі формулалар мен Excel функцияларын өте түсінікті етіп түсіндіреді. Тереңірек үйренгіңіз келсе, ақылы курстары да бар.

Арнаға өту
3-жауап: Қосымша ресурстар

Excel мүмкіндіктерін түсініп алу үшін келесі ресурстарды қарап көріңіз:

Қорытынды: Excel үйрену үшін ExcelIsFun және Leila Gharani арналарын біріктіріп пайдалансаңыз, өте жақсы нәтиже аласыз. Жүйелі үйрену үшін сайттардағы материалдарды қоса оқып отырған жөн.

Таспа (Лента)

Algorithm Docs

Excel-ді жаңа бастағандарға арналған курс

Сіздің Excel бағдарламасында тәжірибеңіз қаншалықты аз болса да, уайымдамаңыз. Осы видеоны көріп, бірге істеп отырсаңыз, Excel бағдарламасын тиімді пайдалану үшін қажеттінің бәрін үйренесіз деп уәде беремін. Excel-ден қорықпаңыз — сіз бұл істі меңгере аласыз! Қандай Excel нұсқасын пайдалансаңыз да, бұл видео — бастау үшін таптырмас көмекші.

Кіріспе

Кіріспе бөлімінде біз Excel-де жұмыс кітаптарын қалай құруға болатынын, оларды қалай сақтау керек екенін үйренеміз. Сонымен қатар, "электрондық кестенің құрылымы" және Microsoft Excel бағдарламасының орналасуымен танысамыз.

Excel ашқан кезде сіз осыған ұқсас экран көресіз. Мұнда бұрын ашылған кестелердің тізімі және жаңа бос жұмыс кітабын құру мүмкіндігі көрсетіледі. Сондай-ақ, дайын үлгілер (шаблондар) бар. Мен жаңа бос жұмыс кітабын ашу үшін "Бос жұмыс кітабы" дегенді басамын.

Электрондық кестенің құрылымы

Енді электрондық кестенің құрылымын қарастырайық.

Microsoft Excel-де кем дегенде бір парақ (sheet) болады. Сол жақ төменгі бұрышта "Парақ1" деп жазылған. Excel-де бірнеше парақ болуы мүмкін, және олардың барлығы бірігіп жұмыс кітабын (workbook) құрайды.

Электрондық кесте бағандардан (columns) және жолдардан (rows) тұрады.

  • Мысалы, E — бұл баған, C — баған, K — баған.
  • Жолдар: 3-жол, 9-жол, 10-жол.

Баған мен жол қиылысы — ұяшық (cell). Мысалы, E бағаны мен 10-жол қиылысындағы ұяшық — E10. Excel жұмыс кітабы 17 миллиардтан астам ұяшықты қамти алады.

Ұяшықты таңдағанда, ол "белсенді ұяшық" деп аталады. Әр ұяшық баған мен жол қиылысымен сипатталады. Мысалы, F8, L4, B7 — ұяшықтардың атауы.

Ұяшықтар жиынтығы — ауқым (range).

Мысалы, D4 ұяшығынан J14 ұяшығына дейінгі ауқымды таңдасаңыз, оны D4:J14 деп белгілейміз. Мұндағы қос нүкте (:) "аралығында" дегенді білдіреді. Бұл формат Excel-де өте маңызды әрі жиі қолданылады.

Кесте құрылымында не бар:

  • Бағандар
  • Жолдар
  • Ұяшықтар
  • Белсенді ұяшық
  • Ұяшықтар ауқымы
  • Парақтар (sheets)
  • Жұмыс кітабы (workbook)

Excel орналасуы

Жоғарғы жағында қойындылар (Tabs): Үй (Home), Қою (Insert), Макет (Page Layout), Деректер (Data) және т.б.

Әр қойындының астында құралдар жолағы бар — оны "Лента" (Ribbon) деп атайды.

Лента топтарға бөлінген: диаграммалар, кестелер, түсініктемелер және т.б.

Кейбір топтарда кеңейтілген параметрлерді ашатын "іске қосу түймесі" (Launch Button) болады.

Орналасудың басқа бөліктері:

  • Оң жақта тік айналдыру жолағы, төменде көлденең айналдыру жолағы
  • Масштабтау жүгірткісі (Zoom Slider) — үлкейту/кішірейту
  • Қарау режимдері (бет бөлу, бет макеті, әдеттегі көрініс)
  • Сол жақ жоғарғы бұрышта — Атау жолағы (Name Box), таңдалған ұяшықтың атауын көрсетеді
  • Жоғарғы жақта — Жылдам қол жеткізу құралдар тақтасы (Quick Access Toolbar)
  • Оң жақ жоғарғы бұрышта — Жабу батырмасы (X)
  • Формула жолағы (Formula Bar) — формулалар жазатын орын

Excel файлын сақтау

  1. "Файл" → "Сақтау" батырмасын басамыз
  2. Алғаш рет сақтау кезінде "Қалай сақтау" терезесі шығады
  3. Орналасуын таңдап, атын жазамыз: Excel for beginners complete course және "Сақтау"

Excel ұяшықтарына мән енгізу

Мысалы, мен шағын бизнес үшін қызметкерлерге арналған жалақы кестесін құруым керек:

  • A бағанында — қызметкер ID нөмірі
  • B бағанында — қызметкер есімі
  • C бағанында — сағаттық жалақы
  • D бағанында — жұмыс сағаттары
  • E бағанында — жалпы жалақы

Дерек енгізу үшін алдымен ұяшықты таңдау қажет.

"Таңда да — әсер ет" деген ұстаным бар. Мысалы, A1 ұяшығын бір рет басамыз, сан енгіземіз (мысалы, 1), содан кейін Enter пернесін басу арқылы енгізуді аяқтаймыз.

Автотолтыру (AutoFill) мүмкіндігі:

1, 2, 3, 4 деген үлгіні көрсеткен соң, диапазонды таңдап, төменгі оң жақтағы кішкентай жасыл шаршыны (fill handle) басып, төмен қарай сүйресек, Excel үлгіні өзі жалғастырады.

Деректерді өңдеу:

Ұяшықтағы қате жазбаны түзету үшін ұяшықты екі рет басамыз — курсор ішке енеді, және сіз қажетті орынды түзете аласыз.

Егер бір сөз ғана қате болса, толық өшірмей, тек түзету жасау үшін дәл осы әдісті қолдану керек.

Жылжу пернелері:

  • Enter — төмен қарай
  • Shift + Enter — жоғары
  • Tab — оңға
  • Shift + Tab — солға

Ұяшық мазмұнын көшіру және тазалау:

  • Көшіру: Ctrl + C
  • Қою: Ctrl + V
  • Тазалау: Home қойындысындағы "Clear" мәзірі арқылы "Clear All", "Clear Contents", "Clear Formats" және т.б. таңдауға болады.

Баған атауларын қосу:

Егер деректер не білдіретінін анықтау қиын болса (мысалы, 15 — не?), бағандарға тақырыптар (мысалы, "Сағаттық жалақы") енгізіңіз.

Жаңа жол немесе баған қосу тәсілдері де бар — бұл келесі бөлімде қарастырылады.

Excel бағдарламасындағы Таспа (Лента, Ribbon)

Excel бағдарламасын ашқанда, әдепкі бойынша "Басты" (Home) қойындысы таңдалады. Бұл бөлімде таспамен қалай жұмыс істеу керектігін үйренеміз.

Қойындылар

Таспадағы қойындылар мыналар: Файл (File), Басты (Home), Кірістіру (Insert), Бетті белгілеу (Page Layout), Формулалар (Formulas), Деректер (Data), Рецензиялау (Review), Көрініс (View) және Көмек (Help). "Басты" қойындысында ең жиі қолданылатын пәрмендер орналасқан.

Home қойындысы

Топтар

Әр қойындыда бір-бірімен байланысты пәрмендер топтарға біріктірілген. Мысалы, "Бетті белгілеу" (Page Layout) қойындысында "Тақырыптар" (Themes), "Бет параметрлері" (Page Setup) сияқты топтар бар.

Топтар мысалы

Таспаны пайдалану

Енді таспаны пайдаланып кесте (Table) жасап көрейік. Кестелер деректерді жылдам әрі тиімді талдауға мүмкіндік береді.

  1. data-set.xlsx файлын ашыңыз.
  2. Деректер жиынындағы кез келген бір ұяшықты таңдаңыз.
  3. "Кірістіру" (Insert) қойындысында, "Кестелер" (Tables) тобында Кесте (Table) пәрменін басыңыз.
Кесте жасау

"Кесте жасау" (Create Table) диалогтық терезесі ашылады.

  1. Excel автоматты түрде деректерді таңдайды. "Тақырыптары бар кестелерім" (My table has headers - Менің кестемде тақырыптар бар) құсбелгісін қойып, OK батырмасын басыңыз.
Кесте диалогтық терезесі

Нәтиже: Excel сізге көрнекі әрі форматталған кесте жасайды.

Кесте нәтижесі

Ескерту: Сүзгілеу және сұрыптау үшін ашылмалы көрсеткілерді пайдаланыңыз. Бұл тақырып жайлы толық мәліметті "Кестелер" тарауынан таба аласыз.

Таспаны жию

Экранда қосымша орын босату үшін таспаны жиюға болады. Таспаның кез келген жерін оң жақпен басып, "Таспаны тасалау" (Collapse the Ribbon) пәрменін таңдаңыз (немесе Таспаның оң жақ шетінде арнайы жию белгішесі бар, немесе тіпті CTRL + F1 батырмаларын да пайдалануға болады).

Таспаны жию

Нәтиже:

Жиылған таспа

Жұмыс кітабы (Workbook)

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Жұмыс кітабы (Workbook)

Жұмыс кітабы — бұл сіздің Excel файлыңыздың басқа атауы. Excel бағдарламасын алғаш ашқанда, жаңа жұмыс кітабын бастау үшін Бос жұмыс кітабы (Blank workbook) опциясын таңдаңыз.

Бар жұмыс кітабын ашу

Бұрын жасаған жұмыс кітабыңызды ашу үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. "Файл" (File) қойындысын басыңыз, содан кейін Ашу (Open) пәрменін таңдаңыз.
  2. "Соңғы (Recent)" бөлімінде жуырда қолданған жұмыс кітаптарыңыздың тізімі көрсетіледі. Мұнда оларды тез ашуға болады.
Соңғы файлдар тізімі

Егер қажет файл тізімде болмаса, Шолу (Browse) батырмасын басып, компьютеріңізден жұмыс кітабын таңдаңыз.

Жұмыс кітабын жабу

Жұмыс кітабын (және қажет болса Excel бағдарламасын) жабу үшін, терезенің жоғарғы оң жағындағы X батырмасын басыңыз. Егер бірнеше жұмыс кітабы ашық болса, тек белсенді (ағымдағы) кітап жабылады.

Жұмыс кітабын жабу

Жаңа жұмыс кітабын жасау

Кейде барлығын басынан бастағыңыз келуі мүмкін. Ол үшін мына қадамдарды орындаңыз:

  1. "Файл" (File) қойындысында Жаңа (New) пәрменін таңдаңыз.
  2. Бос жұмыс кітабы (Blank workbook) батырмасын басыңыз.
Жаңа жұмыс кітабын жасау

Бастапқы экранды өшіру

Excel іске қосылғанда, ол соңғы пайдаланылған файлдар мен үлгілер тізімі көрсетілген бастапқы экранды (Start screen) ұсынады. Егер сіз әрқашан бос жұмыс кітабынан бастағыңыз келсе, бастапқы экранды өшіруіңізге болады.

  1. "Файл" (File) қойындысында Параметрлер (Options) тармағын ашыңыз.
  2. "Бастапқы параметрлер (Start up options)" бөлімінде "Бұл бағдарлама іске қосылғанда бастапқы экранды көрсету" (Show the Start screen when this application starts) жалаушасын алып тастаңыз.
  3. OK батырмасын басыңыз.
Бастапқы экранды өшіру Бастапқы экранды өшіру

Жұмыс парақтары

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Жұмыс парақтары (Worksheets)

Жұмыс парағы — бұл ұяшықтар жинағы, онда сіз деректерді сақтап, өңдейсіз. Әрбір Excel жұмыс кітабында бірнеше жұмыс парағы болуы мүмкін.

Жұмыс парағын таңдау

Excel жұмыс кітабын ашқанда, бағдарлама автоматты түрде Парақ1 парағын таңдайды. Парақтың атауы құжат терезесінің төменгі жағындағы қойындыда көрсетіледі.

Жұмыс парағын таңдау

Жұмыс парағын кірістіру

Қалағаныңызша көп жұмыс парақтарын кірістіруге болады. Жаңа парақты тез қосу үшін, құжаттың төменгі жағындағы + белгісін басыңыз.

Жаңа парақ қосу Нәтиже

Жұмыс парағына атау беру

Параққа нақты атау беру үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Sheet1 қойындысын оң жақпен басыңыз.
  2. Атын өзгерту (Rename) пәрменін таңдаңыз.
Атауын өзгерту

Мысалы: Сату 2024 деп жазыңыз.

Sales 2024

Жұмыс парағын жылжыту

Парақты жылжыту үшін оның қойындысын ұстап тұрып, жаңа орынға апарыңыз.

  1. Мысалы, Sheet2 қойындысын ұстап, оны Sales 2024 алдына апарыңыз.
Парақты жылжыту Нәтиже

Жұмыс парағын жою

Парақты жою үшін қойындыны оң жақпен басып, Жою (Delete) пәрменін таңдаңыз.

Мысалы: Sheet2 парағын жойыңыз.

Парақты жою

Нәтиже:

Нәтиже

Жұмыс парағын көшіру

Егер сізде 2024 жылғы сатылым дайын болса және дәл сондай парақты 2025 жылға жасағыңыз келсе, оны көшіру оңайырақ болады.

  1. Sales 2024 парағының қойындысын оң жақпен басыңыз.
  2. Жылжыту немесе көшіру (Move or Copy) тармағын таңдаңыз.
Көшіру терезесі

Ашылған терезеде:

  1. (соңына жылжыту) тармағын таңдаңыз және Көшірмесін жасау (Create a copy) жалаушасын қойыңыз.
  2. OK батырмасын басыңыз.
Парақты көшіру

Нәтижесінде:

Көшірілген парақ
Ескерту: жұмыс парағын басқа Excel жұмыс кітабына да көшіруге болады. Ол үшін ашылған тізімнен басқа жұмыс кітабын таңдаңыз.

SHEETS функциясы

Excel-де жұмыс кітабындағы жалпы парақтар санын білу үшін SHEETS функциясын қолданыңыз (аргументсіз).

  1. Мысалы, A1 ұяшығын таңдаңыз.
  2. =SHEETS() деп теріп, Enter пернесін басыңыз.
SHEETS функциясы

Ұяшықтарды форматтау

Algorithm Docs

Excel ұяшықтарын пішімдеу (Format Cells)

Excel бағдарламасында ұяшықтарды пішімдегенде, біз санның мәнін өзгертпей, тек оның көрінісін өзгертеміз. Мысалы, сандық пішімдерді қолдануға болады (0.8, $0.80, 80% және т.б.) немесе басқа да пішімдеулер (түзету, қаріп, жиек және т.б.).

  1. B2 ұяшығына 0.8 мәнін енгізіңіз.
0.8 енгізу

Әдетте Excel сандар үшін Жалпы (General) пішімін қолданады (нақты сан пішімі жоқ). Сандық пішім қолдану үшін Format Cells (Ұяшықтарды пішімдеу) диалогтық терезесін пайдаланыңыз.

  1. B2 ұяшығын таңдаңыз.
  2. Оң жақ батырманы басып, Ұяшықтарды пішімдеу... тармағын таңдаңыз (немесе CTRL + 1 басыңыз).
Format Cells мәзірі

Ұяшықтарды пішімдеу диалогтық терезесі ашылады.

  1. Мысалы, Currency (Ақшалы) пішімін таңдаңыз.
Currency таңдау
Ескерту: Excel үлгі бөлімінде (Sample) сіздің саныңыз қалай көрінетінін алдын ала көрсетеді.
  1. OK батырмасын басыңыз. (Біздің жағдайда ештеңе өзгермеді)
Нәтиже: 0.8 валюталық пішімде

B2 ұяшығында әлі де 0.8 саны сақталған. Біз тек оның көрінісін өзгерттік. Ең жиі қолданылатын пішімдеу құралдары Басты (Home) қойындысында орналасқан.

  1. Басты қойындысында пайыз белгісін басып, пайыздық пішімді қолданыңыз.
Пайыз пішімі
  1. Басты қойындысындағы Туралау (Alignment) тобында мәнді ортаға туралаңыз.
Ортаға туралау
  1. Басты қойындысындағы Қаріп (Font) тобында:
    • сыртқы шекара (outside border) қосыңыз,
    • қаріп түсін көк (blue) етіп өзгертіңіз.
Жиек және түс

Табу және ауыстыру

Algorithm Docs

Excel бағдарламасында Табу және Ауыстыру (Find & Select)

Мысал файлды: find-select.xlsx жүктеп алыңыз.

Excel бағдарламасындағы Табу және Ауыстыру (Find and Replace) мүмкіндігін пайдаланып, белгілі бір мәтінді жылдам табуға және оны басқа мәтінмен ауыстыруға болады. Сонымен қатар Параметрлер (Go To Special) мүмкіндігі арқылы формулалар, ескертпелер, шартты пішімдеу, тұрақты мәндер, деректерді тексеру сияқты ұяшықтарды жылдам таңдай аласыз.

Табу (Find)

Белгілі бір мәтінді жылдам табу үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

  1. Басты (Home) қойындысындағы Өңдеу (Editing) тобынан Табу / Бөлектеу түймесін басыңыз.
Find & Select батырмасы
  1. Табу тармағын таңдаңыз.
Find мәзірі

Табу және Ауыстыру (Find and Replace) диалогтық терезесі ашылады.

  1. Іздегіңіз келген мәтінді енгізіңіз. Мысалы: Ferrari.
  2. Келесісін табу (Find Next) түймесін басыңыз.
Find терезесі

Excel бірінші табылған нәтижені белгілейді.

Бірінші нәтиже
  1. Келесісін табу түймесін қайта басып, келесі табылған орынды көріңіз.
Келесі нәтиже
  1. Барлық табылған нәтижелер тізімін көру үшін Бәрін табу (Find All) түймесін басыңыз.
Барлық нәтижелер

Ауыстыру (Replace)

Белгілі бір мәтінді басқа мәтінмен жылдам ауыстыру үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

  1. Басты (Home) қойындысындағы Өңдеу (Editing) тобынан Табу / бөлектеу (Find & Select) түймесін басыңыз.
Find & Select батырмасы
  1. Ауыстыру (Replace) тармағын таңдаңыз.
Replace мәзірі

Іздеу және Ауыстыру (Find and Replace) диалогтық терезесі ашылады, Ауыстыру қойындысы таңдалады.

  1. Veneno сөзін іздеу өрісіне енгізіп, Diablo деп ауыстыру өрісіне жазыңыз.
  2. Келесісін табу(Find Next) түймесін басыңыз.
Мәтін енгізу

Excel бірінші табылған нәтижені белгілейді, бірақ әзірге ауыстыру жасалмайды.

Бірінші нәтиже

Ауыстыру түймесін бассақ Veneno -> Diablo-ға ауыстырылады

Бірінші нәтиже

Ескерту: Барлық сәйкестіктерді бірден ауыстыру үшін Replace All (Барлығын ауыстыру) түймесін пайдаланыңыз.

Барлығын ауыстыру

Ұяшықтар тобын бөлектеу (Go To Special / Арнайы ұяшықтарды таңдау)

Ұяшықтар тобын бөлектеу мүмкіндігі арқылы барлық формула, ескерту, шартты пішімдеу, тұрақты мән, деректерді тексеру сияқты ұяшықтарды жылдам таңдауға болады. Мысалы, барлық формулалары бар ұяшықтарды таңдау үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

  1. Бір ұяшықты таңдаңыз.
  2. Басты қойындысындағы Өңдеу тобынан Табу және бөлектеу түймесін басыңыз.
Find & Select мәзірі
  1. Ұяшықтар тобын бөлектеу... (Go To Special) тармағын таңдаңыз.
Go To Special

Ескерту: Formulas (Формулалар), Notes (Ескертпелер), Conditional Formatting (Шартты пішімдеу), Constants (Тұрақты мәндер) және Data Validation (Деректерді тексеру) сияқты жылдам таңдау параметрлері Ұяшықтар тобын бөлектеу терезесінде де қолжетімді.

  1. Формулалар (Formulas) опциясын таңдап, OK түймесін басыңыз.
Формулаларды таңдау

Ескерту: Формулалар қайтарылатын мәндер бойынша ізделеді: Сандар, Мәтін, Логикалық мәндер (TRUE және FALSE), Қателер. Бұл параметрлерді Тұрақты мән (Constants) таңдағанда да таңдауға болады.

Нәтиже: Excel барлық формула бар ұяшықтарды автоматты түрде таңдайды.

Нәтиже
Жалпы ескерту: Егер сіз Find, Replace немесе Go To Special қолданар алдында бір ұяшықты ғана таңдасаңыз, Excel бүкіл жұмыс парағын іздейді. Ал белгілі бір ұяшық ауқымын іздеу үшін алдымен сол ауқымды таңдауыңыз керек.

Үлгілер

Algorithm Docs

Excel үлгілері (Templates)

Excel жұмыс кітабын басынан бастап жасау орнына дайын үлгілерді (template) пайдалануға болады. Excel-де қолдануға дайын көптеген тегін үлгілер бар.

Дайын үлгілер

Дайын үлгі негізінде жұмыс кітабын жасау үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

Office Templates терезесі
  1. Файл (File) қойындысында Жаңа (New) пәрменін басыңыз.
  2. Іздеу жолағына қажетті үлгінің атын енгізіңіз немесе Личные ішіндегі кез келген үлгіні таңдаңыз.
Office Templates терезесі
  1. Жасау (Create) түймесін басыңыз.
Үлгіні таңдау

Excel осы үлгі негізінде Личный бюджет на месяц.xlsx жұмыс кітабын жасайды.

Save As терезесі
Өз үлгіңізді жасау

Егер сіз өз үлгіңізді жасасаңыз, оны Үлгілер қалтасына сақтау ұсынылады. Осылайша, сіз бұл үлгіні қайта-қайта пайдалана аласыз және түпнұсқа файлдың үстінен жазылып кетпейтініне сенімді боласыз.

Өз үлгіңізді жасау үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

  1. Қалауыңыз бойынша жұмыс кітабын жасаңыз.
  2. Файл қойындысынан Басқаша сақтау (Save As) пәрменін таңдаңыз.
  3. Шолу (Browse) түймесін басыңыз.
Save As терезесі
  1. Файл атауын енгізіңіз.
  2. Файл түрі тізімінен Excel Template (*.xltx) форматын таңдаңыз.
Excel Template ретінде сақтау

Excel Үлгілер қалтасын автоматты түрде таңдайды. Бұл қалта әдетте келесі жерде орналасқан:

C:\Users\<пайдаланушы_аты>\Documents\Custom Office Templates

C:\Users\ITU\Documents\Теңшелетін Office үлгілері
  1. Сақтау түймесін басыңыз.
Осы шаблон негізінде жаңа жұмыс кітабын жасау үшін:
  1. Файл қойындысында Жаңа (New) түймесін басыңыз.
  2. Жеке (Personal) бөлімін таңдаңыз.
  3. WeddingBudget (мысал үлгі) файлын басыңыз.
Жеке үлгіні таңдау

Excel WeddingBudget1.xlsx атты жұмыс кітабын осы үлгі негізінде жасайды.

Ескерту: Үлгіні өңдеу үшін File > Open > Browse арқылы шаблонды ашып, оны өзгертіп, түпнұсқа орнына сақтауға болады.

Енгізілетін деректерді тексеру

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы мәліметтерді тексеру (Data Validation)

Excel-де Деректерді тексеру (Data Validation) функциясын қолданып, пайдаланушы белгілі бір ұяшыққа тек нақты мәндерді ғана енгізетіндей шектеу қоя аласыз.

Бұл мысалда пайдаланушы тек 0 мен 10 аралығындағы бүтін сандарды ғана енгізе алады.

0 мен 10 арасындағы бүтін сандар шектеуі
Мәліметтерді тексеру ережесін жасау
  1. C2 ұяшығын таңдаңыз.
  2. Деректер қойындысында, Деректермен жұмыс істеу тобынан Деректерді тексеру пәрменін басыңыз.
Data Validation терезесін ашу

Параметрлер (Settings) қойындысында:

  1. Рұқсат ету (Allow) тізімінен Бүтін сан (Whole number) таңдаңыз.
  2. Деректер тізімінен арасында (between) таңдаңыз.
  3. Ең аз мән ретінде 0, ең үлкен мән ретінде 10 енгізіңіз.
Бүтін сандар аралығын орнату
Кіріс хабарламасы (Input Message)

Пайдаланушы ұяшықты таңдаған кезде, оған не енгізу керектігін түсіндіретін хабарлама шығады.

  1. Хабар енгізу (Input Message) қойындысын ашыңыз.
  2. Ұяшық таңдалғанда хабарлама көрсету (Show input message when cell is selected) жалаушасын қойыңыз.
  3. Атауды және хабарламаны енгізіңіз.
Кіріс хабарламасын орнату
Қате туралы ескерту (Error Alert)

Пайдаланушы дұрыс емес мән енгізсе, қате туралы хабарлама көрсетіледі.

  1. Қате туралы ескерту қойындысын ашыңыз.
  2. Show error alert after invalid data is entered (Қате енгізілген соң ескерту көрсету) жалаушасын қойыңыз.
  3. Атауды және қате туралы хабарламаны енгізіңіз.
  4. OK түймесін басыңыз.
Қате туралы ескерту орнату
Нәтижені тексеру

Енді мәліметтерді тексерудің жұмыс істеп тұрғанын тексеріп көрейік.

  1. C2 ұяшығын таңдаңыз.
  2. 10-нан үлкен сан енгізіп көріңіз.
C2 ұяшығына мән енгізу

Нәтиже:

Қате туралы хабарлама шықты
Ескерту: Ұяшықтан тексеруді алып тастау үшін, ұяшықты таңдаңыз → Data қойындысынан Data Validation → Clear All түймесін басыңыз. Сондай-ақ, Go To Special функциясы арқылы барлық тексеру қолданылған ұяшықтарды тез табуға болады.

Shortcuts

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы пернелер тіркесі (Keyboard Shortcuts)

Мысал файлды жүктеп алыңыз: keyboard-shortcuts.xlsx

Пернелер тіркестері тінтуірдің орнына пернетақтамен әрекет етуді қамтамасыз етеді және жұмысыңызды жылдамдатады.

Негізгі әрекеттер (Basic)

B2 ұяшығын таңдаңыз.

B2 ұяшығын таңдау
  1. Барлық ауқымды таңдау үшін CTRL + A пернелерін басыңыз (тағы бір рет бассаңыз, бүкіл парақты таңдайды).
    2. CTRL + A пернесі
  2. Ауқымды көшіру үшін CTRL + C, қиып алу үшін CTRL + X.
  3. A6 ұяшығын таңдап, CTRL + V арқылы ауқымды қойыңыз.
    4. CTRL + V арқылы қою
  4. Осы әрекетті болдырмау үшін CTRL + Z пернелерін басыңыз.
Жылжу (Moving)

B2 ұяшығын таңдаңыз.

B2 ұяшығы
  1. Ауқымның төменгі шетіне тез жету үшін CTRL + ↓.
    2. CTRL + ↓
  2. Ауқымның оң жақ шетіне жылжу үшін CTRL + →.
    3. CTRL + →
Кеңес: CTRL пернесін ұстап тұрып, бағыттауыш пернелерін басу арқылы кестенің шетіне тез өте аласыз.
Таңдау (Selecting)

A1 ұяшығын таңдаңыз.

A1 ұяшығын таңдау
  1. Төмен қарай ұяшықтарды таңдау үшін SHIFT + ↓.
    2. SHIFT + ↓
  2. Оңға қарай ұяшықтарды таңдау үшін SHIFT + →.
    3. SHIFT + →
  3. Sheet2 парағындағы A1 ұяшығын таңдаңыз.
    4. Sheet2 парағындағы A1
  4. Бүтін бағанды таңдау үшін CTRL + SHIFT + ↓.
    5. CTRL + SHIFT + ↓
Ескерту: Бүтін жолды таңдау үшін CTRL + SHIFT + → пайдаланыңыз.
Формулалар (Formulas)

F2 ұяшығын таңдаңыз.

F2 ұяшығы
  1. ALT + = пернелері арқылы SUM (ҚОСУ) функциясын жылдам енгізіп, Enter басыңыз.
    2. ALT + =
  2. F2 ұяшығын таңдап, SHIFT + ↓ екі рет басыңыз.
    3. SHIFT + ↓ екі рет
  3. Формуланы төмен толтыру үшін CTRL + D.
    4. CTRL + D
Ескерту: Формуланы оңға толтыру үшін CTRL + R пернелерін пайдаланыңыз.
Пішімдеу (Formatting)

B2:F4 ауқымын таңдаңыз.

B2:F4 ауқымы
  1. CTRL + 1 арқылы Ұяшықтарды пішімдеу(Format Cells) терезесін ашыңыз.
  2. TAB пернесін басып, ↓ екі рет басу арқылы Currency (Валюта) пішімін таңдаңыз.
  3. Тағы да TAB басып, ↓ екі рет басу арқылы ондық таңбаларды 0 етіп орнатыңыз.
  4. Enter пернесін басыңыз.
    5. Формат баптаулары
  5. Ауқымды қалың әріппен белгілеу үшін CTRL + B пернелерін басыңыз.
Нәтиже
Жұмыс кітабы (Workbook)

Excel файлдарын жұмыс кітабы деп атайды.

  1. Бар файлды сақтау үшін CTRL + S (немесе F12 арқылы Save As терезесін ашуға болады).
  2. Жаңа жұмыс кітабын жасау үшін CTRL + N.
  3. Бар жұмыс кітабын ашу үшін CTRL + O.
  4. Ағымдағы жұмыс кітабын жабу үшін CTRL + W.
  5. Excel бағдарламасын жабу үшін ALT + F4.
Жұмыс кітабы үш парақпен
  1. Келесі параққа (Sheet3) өту үшін CTRL + Page Down.
  2. Алдыңғы параққа (Sheet1) өту үшін CTRL + Page Up.

Басып шығару (Printing)

Algorithm Docs

Excel деректерін бөлісу

Algorithm Docs

Excel деректерін бөлісу (Share Excel Data)

Excel деректерін Word құжаттарымен және басқа файлдармен бөлісуді үйреніңіз.

Көшіріп қою (Paste)

Көп жағдайда сізге Excel деректерін Word құжатына жай ғана статикалық түрде көшіріп қою жеткілікті.

  1. Excel деректерін таңдаңыз.
Excel деректерін таңдау
  1. Тінтуірдің оң жақ түймесін басып, Көшіру (Copy) таңдаңыз немесе CTRL + C пернелерін басыңыз.
  2. Word құжатын ашыңыз.
  3. CTRL + V пернелерін басыңыз.
  4. Кестенің сол жақ жоғарғы бұрышындағы белгішені басып, шекаралар қосыңыз.

Нәтиже:

Word ішіне қойылған кесте Word ішіне қойылған кесте
Ескерту: Кестені жою үшін сол жақ жоғарғы бұрыштағы белгішені оң жақпен шертіп, Delete Table таңдаңыз.
Сілтеме арқылы кірістіру (Paste Link)

Excel-дегі бастапқы деректерді Word ішіндегі деректермен байланыстыруға болады. Excel-дегі деректер өзгерсе, Word құжатындағы деректер автоматты түрде жаңартылады.

  1. Жоғарыдағы 1–3 қадамдарды қайталаңыз.
  2. Word ішінде Home қойындысындағы Clipboard тобында Paste батырмасын басыңыз.
Paste мәзірі
  1. Paste Special түймесін басыңыз.
Paste Special

Paste Special терезесі ашылады:

  1. Paste link және HTML Format таңдаңыз.
  2. OK батырмасын басыңыз.
Paste Link HTML Format
  1. Кестенің жоғарғы сол жақ бұрышындағы белгішені басып, шекаралар қосыңыз.

Нәтиже:

Word ішіне сілтеме арқылы қойылған кесте
  1. Excel ішіндегі деректерді өзгертіңіз.
Excel деректерін өзгерту

Нәтиже:

Word ішіндегі деректер жаңартылған
Ескерту: Word ішіндегі кестенің сол жақ жоғарғы бұрышындағы белгішені оң жақпен басып, Linked Worksheet Object → Links таңдаңыз. Бұл терезеде байланыс орнын өзгертуге, байланысты үзуге және басқа параметрлерді басқаруға болады.

Қорғау (Protect)

Algorithm Docs

Excel файлын құпиясөзбен қорғау (Password Protect an Excel File)

Excel файлын құпиясөзбен шифрлап, оны ашу үшін құпиясөз талап етілетіндей етіп қорғауға болады. Excel файлын құпиясөзбен қорғау үшін келесі қадамдарды орындаңыз.

Save As терезесі
  1. Excel файлын ашыңыз.
  2. Файл қойындысында Басқаша сақтау түймесін басыңыз.
  3. Шолу батырмасын басыңыз.
Save As терезесі
  1. Құралдар (Tools) батырмасын басып, Жалпы параметрлер (General Options) таңдаңыз.
Tools → General Options
  1. Ашу құпиясөзі (Password to open) өрісіне құпиясөз енгізіп, OK батырмасын басыңыз.
Құпиясөз енгізу
  1. Құпиясөзді қайта енгізіп, OK басыңыз.
Құпиясөзді растау
Ескерту: Бұл мүмкіндік сіздің Excel файлыңызды шифрлайды. Егер құпиясөзді жоғалтып немесе ұмытсаңыз, оны қалпына келтіру мүмкін емес.
  1. Файл атауын енгізіп, Сақтау батырмасын басыңыз.
Файлды сақтау

Енді бұл Excel файлын ашу үшін құпиясөз қажет болады.

Ескерту: Жүктелетін Excel файлы үшін құпиясөз: easy

Функциялар

Санау және қосу

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Count және Sum функциялары

Сабақтың материалы, мысал құжатын жүктеп алыңыз: count-sum-functions.xlsx

Excel бағдарламасында ең жиі қолданылатын функциялар — мәндерді санау (count) және қосу (sum) функциялары. Бұл функцияларды бір немесе бірнеше шартқа (критерийге) байланысты қолдануға болады.

COUNT

Сандар бар ұяшықтарды санау үшін COUNT функциясы қолданылады.

COUNT функциясы
Ескерту: Excel бағдарламасында бос ұяшықтарды санау үшін COUNTBLANK, ал бос емес ұяшықтарды санау үшін COUNTA функциясын пайдаланыңыз.
COUNTIF

Бір шартқа сәйкес келетін ұяшықтарды санау үшін COUNTIF функциясы қолданылады (мысалы, 9-дан үлкен мәндер).

COUNTIF функциясы
Ескерту: COUNTIF функциясы туралы қосымша мысалдарды арнайы бетімізден көре аласыз.
COUNTIFS

Бірнеше шартқа сәйкес келетін жолдарды санау үшін COUNTIFS функциясы қолданылады (мысалы, "жасыл" және 9-дан үлкен мәндер).

COUNTIFS функциясы
SUM

Ұяшықтар диапазонын қосу үшін SUM функциясы қолданылады.

SUM функциясы
Ескерту: SUM функциясы туралы көптеген мысалдарды арнайы беттен қараңыз.
SUMIF

Бір шартқа байланысты ұяшықтарды қосу үшін SUMIF функциясын қолдануға болады.

  • Мысалы, 9-дан үлкен мәндерді қосу үшін: SUMIF (екі аргументпен қолданылады)
SUMIF функциясы (шартпен)
  • Мысалы, "жасыл" деген шартқа сәйкес келетін мәндерді қосу үшін: SUMIF (үш аргументпен қолданылады, соңғы аргумент – қосылатын мәндердің диапазоны).
Ескерту: SUMIF функциясы туралы қосымша мысалдарды арнайы беттен көре аласыз.
SUMIFS

Бірнеше шартқа байланысты мәндерді қосу үшін SUMIFS функциясы қолданылады (бірінші аргумент – қосылатын мәндердің диапазоны).

SUMIFS функциясы
Жалпы ескерту: Осыған ұқсас түрде, шартқа байланысты ұяшықтардың орташа мәнін табу үшін AVERAGEIF, ал бірнеше шартқа байланысты табу үшін AVERAGEIFS функцияларын пайдалануға болады.

Логикалық функциялар

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Логикалық функциялар

Excel-дегі IF, AND, OR және NOT логикалық функцияларын қалай қолдану керектігін қазақша мысалдармен түсіндіріп беремін. Бұл функциялар деректерді талдау және шарттарға негізделген шешімдер қабылдау үшін өте пайдалы.

IF функциясы

IF функциясы белгілі бір шарт орындалған кезде бір мәнді, ал орындалмаған кезде басқа мәнді қайтарады. Оның синтаксисі:

=IF(логикалық_тест; егер_тест_мәні_шын_болса; егер_тест_мәні_жалған_болса)

  • логикалық_тест: Тестілеу керек шарт немесе өрнек.
  • егер_тест_мәні_шын_болса: Шарт ақиқат болса қайтарылатын мән.
  • егер_тест_мәні_жалған_болса: Шарт жалған болса қайтарылатын мән.
IF функциясын қолдану мысалы

1-ші бағасы 60-тан жоғары болса "Өтті", әйтпесе "Өтпеді":

=IF(B2>60;"Өтті";"Өтпеді")



Барлық баған үшін нәтижені шығару үшін, ұяшықтың оң жақ төменгі бұрыншынан ұстап төмен бағытта тартыңыз. Қалған студенттер үшін есептеу жасалып, нәтижесі шығарылады.

AND функциясы

AND функциясы барлық берілген шарттар ақиқат болғанда ғана TRUE (ақиқат) мәнін қайтарады. Егер шарттардың кем дегенде біреуі жалған болса, FALSE (жалған) мәнін қайтарады. Оның синтаксисі:

=AND(логикалық1; [логикалық2]; ...)

  • логикалық1, логикалық2,...: Тестілеу керек шарттар.

=IF(AND(B2>70;C2>70);"Жақсы Нәтиже";"Қайта тапсыру")

IF және AND функцияларын біріктіріп қолдану мысалы

Екі бағасы да 70-тен жоғары болса – "Жақсы Нәтиже", әйтпесе – "Қайта тапсыру":



OR функциясы

OR функциясы берілген шарттардың кем дегенде біреуі ақиқат болса, TRUE мәнін қайтарады. Егер барлық шарттар жалған болса ғана FALSE мәнін қайтарады. Оның синтаксисі:

=OR(логикалық1; [логикалық2]; ...)

  • логикалық1, логикалық2,...: Тестілеу керек шарттар.
OR функциясының қарапайым мысалы

1. Мысалы, төмендегі D2 ұяшығындағы OR функциясына назар аударыңыз.



Барлық студент нәтижесі:

Түсіндірме: егер кем дегенде бір баға 60 немесе одан жоғары болса, нәтиже TRUE. Әйтпесе – FALSE. OR функциясы туралы толығырақ мысалдарды қараңыз.

IF және OR функцияларын біріктіріп қолдану мысалы

1-ші немесе 2-ші бағасы 80-нен төмен болса – "Ынталандыру", әйтпесе – "Қалыпты":

=IF(OR(B2<80;C2<80);"Ынталандыру";"Қалыпты")



Барлық студенттер нәтижесі:

NOT функциясы

NOT функциясы логикалық мәннің керісін қайтарады. Егер мән TRUE болса, ол FALSE қайтарады, ал егер FALSE болса, TRUE қайтарады. Оның синтаксисі:

=NOT(логикалық)

  • логикалық: Кері мәнге айналдыру керек логикалық мән немесе өрнек.
Мысал деректер және қолдану

Міне, қазақ тіліндегі студенттердің деректері мен олардың екі бағасы бар кесте:

NOT функциясын қолдану мысалы

1-ші бағасы 50-ге тең емес екенін тексеру:

=NOT(B2=50)

Егер ұяшықтың мәні 50-ге тең болса, NOT функциясы FALSE қайтарады.

Бұл мысалдар IF, AND, OR және NOT функцияларын деректерді талдау және әртүрлі сценарийлерге негізделген шешімдер қабылдау үшін қалай қолдануға болатынын көрсетеді. Бұл функцияларды біріктіру арқылы күрделі логикалық операцияларды орындай аласыз.

Ұяшыққа сілтеме

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Ұяшыққа сілтемелер

Excel бағдарламасындағы ұяшыққа сілтемелер электрондық кестелермен жұмыс істеудің негізгі аспектісі болып табылады. Оларды түсіну формуланы дұрыс көшіруге және деректермен тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Excel-де сілтемелердің үш негізгі түрі бар: салыстырмалы, абсолютті және аралас.

Ұяшыққа сілтемелердің түрлері
Сілтеме түрі Сипаттамасы Мысал формуласы Түсініктеме
Салыстырмалы Формуланы басқа ұяшыққа көшіргенде сілтеме өзгереді =B2*C2 Ұяшықтар қатармен бірге өзгереді
Абсолютті Сілтеме өзгермейді, қайда көшірсең де бір ұяшықты көрсетеді =B2*$C$1 $ белгісі жол мен бағанды "қатырып" қояды
Аралас Тек жол немесе баған "қатырылады", екіншісі өзгеруі мүмкін =B2*$C1 немесе =B2*C$1 Бірі өзгермей, бірі өзгереді
Мысал кесте


Енді осы формуланы D3 және D4 ұяшықтарына төмен қарай көшірсек:

  • D3 ұяшығы: =B3*C3
  • D4 ұяшығы: =B4*C4

Бұл салыстырмалы сілтемелердің мысалы, өйткені формула орналасқан ұяшыққа қатысты өзгереді.



Абсолютті сілтеме деген не?

Абсолютті сілтеме – Excel-де формуланы көшіргенде сілтеме өзгермейтін ұяшық. Яғни, нақты бір ұяшыққа бекітіледі, формуланы басқа жерге көшірсең де, ол сілтеме сол ұяшықты көрсетіп тұрады.

Төмендегі мысалда D7 ұяшығына қосымша құн салығы жазылды десек болады, тұрақты сан: 1.10 (жәй, қарапайым сан)

Келесі формуланы пайдаланып жалпы құнына қосалқы құн салығын саламыз (жалпы құн * қосалқы құн салығы)

Салық (10%): =D2*$D$7


Аралас сілтеме деген не?

Аралас сілтеме — Excel-де тек бағана немесе тек жол ғана “қатырылған” сілтеме түрі.

Сілтеме түрі Мысал Не қатырылған?
Салыстырмалы F2 Ештеңе жоқ
Абсолютті $F$2 Бағана да, жол да
Аралас $F2 Бағана қатырылған
Аралас F$2 Жол қатырылған
Жаңа мысалмен түсіндірейік (Салықпен құн есептеу):

Салық құны ұяшығы — F6

Ұяшық Мәні
F6 1,10
Мақсат:

Салықпен жалпы құн = Жалпы құн × Салық коэффициенті

Мысалы, E2 ұяшығына осындай формула жазсақ:

  • =D2*$F$6 – абсолютті сілтеме ✅
  • =D2*F$6 – аралас: тек жол қатырылған ✅
Неге F$6 — аралас сілтеме?
  • Формуланы басқа жолдарға көшіреміз (E3, E4)
  • Жол 6 өзгермесін – себебі салық коэффициенті тек F6 ұяшықта
  • Бағана (F) қала берсін – сондықтан $ тек жол алдына ғана қойылады
Қалай сынап көруге болады?
  1. E2 ұяшығына мына формуланы жаз: =D2*F$6
  2. Формуланы E3, E4 ұяшықтарына төменге көшір
  3. Барлық қатарда тек F6 ұяшығы қолданылады ✅
Қорытынды:
Формула түрі Қашан қолданылады?
$F$6 Мүлде өзгермейтін сілтеме (абсолютті)
F$6 немесе $F6 Жол немесе бағана өзгермейтін (аралас)
F6 Толық салыстырмалы сілтеме
Қорытынды
Түрі Қайда қолданылады?
Салыстырмалы Әр жолдағы жеке есептеулер (мыс: =B2*C2)
Абсолютті Барлық формула бір ұяшыққа қарап тұруы керек кезде (мыс: салық, курс, т.б.)
Аралас Бірі тұрақты, екіншісі өзгеретін кезде

Күн және уақыт

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Күн мен Уақыт функциялары

Excel-де күн енгізу үшін / немесе - таңбасын пайдаланыңыз. Уақыт енгізу үшін : (қос нүкте) белгісін қолданыңыз. Бір ұяшыққа күн мен уақытты қатар енгізуге де болады.

Күн мен уақытты енгізу мысалы

Ескерту: күндер АҚШ форматына сай енгізілген (алдымен ай, кейін күн). Бұл формат Windows жүйесінің өңірлік баптауларына байланысты өзгеруі мүмкін. Күн мен уақыт форматтары туралы толығырақ оқыңыз.

YEAR, MONTH, DAY функциялары

Күннен жылды алу үшін YEAR функциясын пайдаланыңыз.

YEAR функциясы

Ескерту: Күннен айды және күнді алу үшін сәйкесінше MONTH және DAY функцияларын қолданыңыз.

DATE функциясы

Күнге бірнеше күн қосу үшін қарапайым формуланы қолданыңыз.

DATE функциясы арқылы күн қосу

Күнге бірнеше жыл, ай және/немесе күн қосу үшін DATE функциясын пайдаланыңыз.

DATE функциясы толық аргументтермен

Ескерту: DATE функциясы үш аргумент қабылдайды: жыл, ай, күн. Excel автоматты түрде күндерді дұрыс есептейді (мысалы, 23 тамыз + 9 күн = 1 қыркүйек).

Ағымдағы күн мен уақыт

Ағымдағы күн мен уақытты шығару үшін NOW функциясын қолданыңыз.

NOW функциясы

Ескерту: Тек бүгінгі күнді алу үшін TODAY функциясын пайдаланыңыз.

HOUR, MINUTE, SECOND функциялары

Уақыттан сағатты алу үшін HOUR функциясын пайдаланыңыз.

HOUR функциясы

Ескерту: Минут пен секундты алу үшін сәйкесінше MINUTE және SECOND функцияларын қолданыңыз.

TIME функциясы

Белгілі бір сағат, минут және/немесе секунд қосу үшін TIME функциясын қолданыңыз.

TIME функциясы арқылы уақыт қосу

Ескерту: Excel 2 сағат қосады, 10 + 1 = 11 минут және 70 секунд → 1 минут 10 секунд ретінде есептейді.

Мәтін функциялар

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Мәтіндік функциялар

Мәтін жолдарын өңдеу кезінде Excel көптеген пайдалы функцияларды ұсынады.

Жолдарды біріктіру (Join Strings)

Мәтіндерді біріктіру үшін & операторын пайдаланыңыз.

& операторымен жолдарды біріктіру

Ескерту: & операторының орнына CONCATENATE функциясын да қолдануға болады.

LEFT функциясы

Мәтін жолының сол жағынан бірнеше таңба алу үшін LEFT функциясын қолданыңыз.

LEFT функциясы мысалы
RIGHT функциясы

Мәтін жолының оң жағынан бірнеше таңба алу үшін RIGHT функциясын қолданыңыз.

RIGHT функциясы мысалы
MID функциясы

Мәтін жолының ортасынан бастап таңбаларды алу үшін MID функциясын пайдаланыңыз.

MID функциясы мысалы

Ескерту: 5-позициядан бастап (p әрпі) 3 таңба алынған.

LEN функциясы

Мәтін жолындағы таңбалар санын анықтау үшін LEN функциясын қолданыңыз.

LEN функциясы мысалы

Ескерту: Бос орын да (8-позиция) таңба ретінде есептеледі!

FIND функциясы

Мәтін ішінен басқа мәтіннің орналасуын табу үшін FIND функциясын пайдаланыңыз.

FIND функциясы мысалы

Ескерту: "am" мәтіні 3-позицияда табылды. Толық мысалдар үшін FIND функциясы бетіне өтіңіз.

SUBSTITUTE функциясы

Мәтін жолындағы бір мәтінді екіншісімен ауыстыру үшін SUBSTITUTE функциясын пайдаланыңыз.

SUBSTITUTE функциясы мысалы

Іздеу және Сілтеме функциялары

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Іздеу және Сілтеме функциялары

Бұл бөлімде Excel-дің VLOOKUP, HLOOKUP, MATCH, INDEX және CHOOSE сияқты іздеу және сілтеме функцияларын қалай қолдануға болатынын үйренесіз.

VLOOKUP функциясы

VLOOKUP (тігінен іздеу) функциясы кестенің ең сол жақ бағанынан мән іздеп, сол қатардағы басқа бағаннан мәнді қайтарады.

1. Төмендегі VLOOKUP функциясын енгізіңіз:

VLOOKUP функциясы

Түсіндірме: VLOOKUP функциясы ең сол жақ бағаннан 104 ID мәнін іздеп, сол қатардағы үшінші бағаннан мәнді қайтарады (үшінші аргумент — 3). Төртінші аргумент FALSE болғандықтан, дәл сәйкестік қажет болады, әйтпесе #N/A қатесі шығады.

2. B2 ұяшығындағы VLOOKUP формуласын B11 ұяшығына дейін төмен қарай сүйреңіз.

VLOOKUP функциясын көшіру

Ескерту: Көшіру барысында абсолютті сілтеме ($E$4:$G$7) өзгермейді, ал салыстырмалы сілтеме (A2) A3, A4, A5 т.с.с. болып өзгереді.

HLOOKUP функциясы

Сол сияқты, HLOOKUP (көлденең іздеу) функциясын да пайдалануға болады.

HLOOKUP функциясы

Ескерту: Егер сізде Excel 365 немесе Excel 2021 болса, көлденең іздеу үшін XLOOKUP функциясын да қолдануға болады.

MATCH функциясы

MATCH функциясы белгілі бір мәннің диапазондағы орнын қайтарады.

MATCH функциясы

Түсіндірме: "Yellow" мәні E4:E7 диапазонында 3-позицияда табылды. Үшінші аргумент — міндетті емес. Оны 0 деп орнату арқылы тек дәл сәйкес келген мәнді іздейсіз. MATCH функциясын INDEX функциясымен бірге қолданып, бастықты таң қалдырыңыз.

INDEX функциясы

Төмендегі INDEX функциясы екі өлшемді диапазоннан нақты мәнді қайтарады.

INDEX екі өлшемді

Түсіндірме: E4:F7 диапазонында 3-қатар мен 2-баған қиылысында 92 мәні табылды.

Келесі мысалда INDEX функциясы бір өлшемді диапазоннан нақты мәнді қайтарады.

INDEX бір өлшемді

Түсіндірме: E4:E7 диапазонында 3-позициядағы мән — 97. Бұл функцияны MATCH функциясымен бірге қолдануға болады.

CHOOSE функциясы

CHOOSE функциясы тізімнен позиция нөміріне байланысты мән қайтарады.

CHOOSE функциясы

Түсіндірме: 3-позициядағы мән — "Boat".

Қаржылық функциялар

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Қаржылық функциялар

Excel бағдарламасындағы ең танымал қаржылық функцияларды көрсету үшін келесі мысалды қарастырайық:

  • Ай сайын төлем жасаймыз
  • Жылдық пайыздық мөлшерлеме: 6%
  • Несие мерзімі: 20 жыл
  • Қазіргі мәні: $150,000 (қарызға алынған сома)
  • Болашақ мәні: 0 (несие толық төленген кездегі жағдай)

Ай сайынғы төлемдер үшін:

  • Rate = 6% / 12 = 0.5%
  • Nper = 20 * 12 = 240 (жалпы кезең саны)

Егер жыл сайынғы төлемдер жасасақ, онда:

  • Rate = 6%
  • Nper = 20
PMT функциясы

A2 ұяшығын таңдап, PMT функциясын енгізіңіз.

PMT функциясы

Ескерту: Соңғы екі аргумент міндетті емес. Несие жағдайында Fv (болашақ мән) нөлге тең болғандықтан оны көрсету қажет емес, бірақ мұнда түсіндіру үшін қосылған. Егер Type аргументі көрсетілмесе, төлем кезең соңында жасалады деп есептеледі.

Нәтиже: Ай сайынғы төлем = $1,074.65

PMT нәтиже

Кеңес: Excel-де қаржылық функциялармен жұмыс істегенде өзіңізге "мен ақша төлеп жатырмын ба (теріс) әлде ақша алып жатырмын ба (оң)?" деген сұрақ қойыңыз. Мысалы: $150,000 сомасын алдық (оң мән), ай сайын $1,074.65 төлейміз (теріс мән).

RATE функциясы

Егер тек пайыздық мөлшерлеме белгісіз болса, оны RATE функциясы арқылы есептеуге болады.

RATE функциясы
NPER функциясы

NPER функциясы кезең санын есептейді. Егер 6% жылдық мөлшерлемемен 20 жылға алынған несие бойынша ай сайын $1,074.65 төлесек, несиені жабуға 240 ай қажет.

NPER 240 ай

Бірақ, егер ай сайынғы төлемді өзгертсек, кезең саны да өзгереді.

NPER азайту

Қорытынды: Егер ай сайын $2,074.65 төлем жасасақ, несиені 90 айдан аз уақытта өтейміз.

PV функциясы

PV (Present Value) функциясы арқылы, егер біз 20 жыл бойы ай сайын $1,074.65 төлем жасасақ, қанша сома қарызға ала аламыз?

PV функциясы
FV функциясы

Бұл бөлімді FV (Future Value) функциясымен аяқтаймыз. Егер 20 жыл бойы 6% мөлшерлемемен ай сайын $1,074.65 төлесек, несие толық өтеледі.

FV төленген

Алайда, егер біз тек $1,000.00 төлесек, 20 жылдан кейін де қарызымыз қалады.

FV жетпейді

Статистикалық функциялар

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы статистикалық функциялар

Бұл тарауда Excel-де жиі қолданылатын бірнеше статистикалық функциялар қарастырылады.

AVERAGE (Орташа мән)

Сандар тобының орташа мәнін есептеу үшін AVERAGE функциясын қолданыңыз.

AVERAGE функциясы

Ескерту: AVERAGE функциясы туралы толығырақ мысалдарды біздің арнайы беттен көре аласыз.

AVERAGEIF (Шарт бойынша орташа)

Белгілі бір шартқа сәйкес келетін ұяшықтардың орташа мәнін есептеу үшін AVERAGEIF функциясын қолданыңыз. Мысалы, нөлдерден басқа мәндердің орташасын есептеу:

AVERAGEIF функциясы

Ескерту: Толық мысалдар үшін AVERAGEIF функциясы туралы бетімізге кіріңіз.

MEDIAN (Медиана)

Медиананы (орталық мәнді) табу үшін MEDIAN функциясын қолданыңыз.

MEDIAN функциясы

Тексеру:

Медиана тексеру
MODE (Мода)

Көбіне кездесетін санды табу үшін MODE функциясын қолданыңыз.

MODE функциясы

Ескерту: MODE функциясы туралы толығырақ ақпаратты арнайы бетімізден таба аласыз.

STDEV (Стандартты ауытқу)

Стандартты ауытқуды есептеу үшін STDEV функциясы қолданылады.

STDEV функциясы

Ескерту: Стандартты ауытқу — бұл мәндердің орташа мәннен қаншалықты алыстап тұрғанын көрсететін көрсеткіш. Бұл тақырып жайлы толығырақ бетімізден оқи аласыз.

MIN (Минимум)

Ең кіші мәнді табу үшін MIN функциясын қолданыңыз.

MIN функциясы
MAX (Максимум)

Ең үлкен мәнді табу үшін MAX функциясын пайдаланыңыз.

MAX функциясы
LARGE (Үлкен мәндер)

Үшінші үлкен мәнді табу үшін LARGE функциясын қолданыңыз.

LARGE функциясы

Тексеру:

LARGE тексеру
SMALL (Кіші мәндер)

Екінші ең кіші мәнді табу үшін SMALL функциясын қолданыңыз.

SMALL функциясы

Тексеру:

SMALL тексеру

Дөңгелектеу

Algorithm Docs

Excel бағдарламасында сандарды дөңгелектеу

Бұл тарауда Excel-де сандарды дөңгелектеуге арналған үш функция қарастырылады: ROUND, ROUNDUP және ROUNDDOWN.

ROUND функциясы

ROUND функциясы санды көрсетілген ондық таңбаға дейін жоғары немесе төмен дөңгелектейді. 1, 2, 3 және 4 — төменге; 5, 6, 7, 8 және 9 — жоғарыға дөңгелектенеді.

  1. Мысалы, санды үш ондық таңбаға дейін дөңгелектеу:
    2. ROUND үш ондық таңбаға

    Ескерту: 114.7261–114.7264 мәндері 114.726 болып, ал 114.7265–114.7269 мәндері 114.727 болып дөңгелектенеді.

  2. Санды екі ондық таңбаға дейін дөңгелектеу:
  3. Санды бір ондық таңбаға дейін дөңгелектеу:
  4. Санды ең жақын бүтін санға дейін дөңгелектеу:
  5. Санды ең жақын 10-ға дейін дөңгелектеу:
  6. Санды ең жақын 100-ге дейін дөңгелектеу:
  7. Санды ең жақын 1000-ға дейін дөңгелектеу:
  8. Теріс санды бір ондық таңбаға дейін дөңгелектеу:
  9. Теріс санды ең жақын бүтін санға дейін дөңгелектеу:
ROUNDUP функциясы

ROUNDUP функциясы санды әрқашан жоғары (нөлден алшақтау) дөңгелектейді. 1–9 аралығындағы соңғы сандардың барлығы жоғары дөңгелектенеді.

  1. Санды үш ондық таңбаға дейін жоғары дөңгелектеу:

    2. Ескерту: Барлық мәндер 114.727 болып дөңгелектенеді.

  2. Екі ондық таңбаға дейін жоғары дөңгелектеу:
  3. Бір ондық таңбаға дейін жоғары дөңгелектеу:
  4. Бүтін санға дейін жоғары дөңгелектеу:
  5. Ең жақын 10-ға дейін жоғары дөңгелектеу:
  6. Ең жақын 100-ге дейін жоғары дөңгелектеу:
  7. Ең жақын 1000-ға дейін жоғары дөңгелектеу:
  8. Теріс санды бір ондық таңбаға дейін жоғары дөңгелектеу:

    9. Ескерту: ROUNDUP функциясы әрқашан санды нөлден алшақтатады.

  9. Теріс санды бүтін санға дейін жоғары дөңгелектеу:
ROUNDDOWN функциясы

ROUNDDOWN функциясы санды әрқашан төмен (нөлге жақындату) дөңгелектейді. Барлық соңғы сандар төмен дөңгелектенеді.

  1. Санды үш ондық таңбаға дейін төмен дөңгелектеу:

    2. Ескерту: Барлық мәндер 114.726 болып дөңгелектенеді.

  2. Екі ондық таңбаға дейін төмен дөңгелектеу:
  3. Бір ондық таңбаға дейін төмен дөңгелектеу:
  4. Бүтін санға дейін төмен дөңгелектеу:
  5. Ең жақын 10-ға дейін төмен дөңгелектеу:
  6. Ең жақын 100-ге дейін төмен дөңгелектеу:
  7. Ең жақын 1000-ға дейін төмен дөңгелектеу:
  8. Теріс санды бір ондық таңбаға дейін төмен дөңгелектеу:
  9. Теріс санды бүтін санға дейін төмен дөңгелектеу:
Ондық таңбаларды азайту (дөңгелектемей)

Егер сіз нақты мәнді сақтағыңыз келсе, бірақ тек көрінетін ондық таңбалар санын қысқартқыңыз келсе, дөңгелектеудің орнына Excel интерфейсіндегі Decrease Decimal батырмасын қолдануға болады.

  1. Мысалы, A1 ұяшығына 2.175 мәнін енгізіңіз:
  2. Home қойындысындағы Decrease Decimal батырмасын басыңыз:
  3. Нәтиже:

    4. Ескерту: Формула жолағында ұяшықта әлі де 2.175 мәні сақталып тұрғанын байқайсыз.

Формула қателері

Algorithm Docs

Excel-дегі формула қателері

Бұл бөлімде Excel бағдарламасындағы кейбір жиі кездесетін формула қателерін түзету жолдарын үйренесіз. Қарапайым мысалдан бастайық.

##### қатесі

Бұл қате коды ұяшықта пайда болса, бағанның ені мәнді көрсетуге жеткіліксіз дегенді білдіреді.

1. A бағанының тақырыбындағы оң жақ шетін басып, баған енін ұлғайтыңыз.

Кеңес: A бағанының тақырыбындағы оң жақ шетін екі рет бассаңыз, A бағанындағы ең ұзын жазбаны автоматты түрде сыйғызады.

#NAME? қатесі

Бұл қате Excel формуладағы мәтінді тани алмаған кезде пайда болады.

1. Жай ғана SU орнына SUM деп түзетіңіз.

#VALUE! қатесі

Excel бұл қатені формула дұрыс емес аргумент түрін пайдаланғанда көрсетеді.

1a. A3 ұяшығының мәнін санға өзгертіңіз.

1b. Мәтін бар ұяшықтарды елемеу үшін функцияны қолданыңыз.

#DIV/0! қатесі

Excel бұл қатені санды 0-ге немесе бос ұяшыққа бөлгенде көрсетеді.

1a. A2 ұяшығының мәнін 0-ден өзгеше мәнге өзгертіңіз.

1b. IF логикалық функциясын қолданып қатенің көрсетілуін болдырмаңыз.

Түсіндірме: егер A2 ұяшығының мәні 0 болса, бос жол ("") көрсетіледі. Әйтпесе, A1/A2 формуласының нәтижесі көрсетіледі.

#REF! қатесі

Бұл қате формула дұрыс емес ұяшыққа сілтеме жасағанда пайда болады.

1. C1 ұяшығы A1 және B1 ұяшықтарына сілтеме жасайды.

2. B бағанын жойыңыз. Ол үшін B бағанының тақырыбын тінтуірдің оң жағымен басып, Delete таңдаңыз.

3. B1 ұяшығын таңдаңыз. B1 ұяшығына сілтеме жарамсыз.

4. Бұл қатені түзету үшін B1 ұяшығындағы формуладан +#REF! бөлігін өшіріңіз немесе әрекетті CTRL + Z пернелер тіркесімімен болдырмаңыз.

#N/A қатесі

Бұл қате VLOOKUP (немесе XLOOKUP, MATCH және т.б.) функциясы сәйкес мәнді таба алмаған кезде пайда болады.

1. Төмендегі мысалда, 28 идентификаторы табылмады.

2. IFNA функциясын қолданып #N/A қатесін қолданушыға түсінікті хабарламамен ауыстырыңыз.

#NUM! қатесі

Excel бұл қатені формула жарамсыз сандық мәндерден тұрғанда көрсетеді.

1. Мысалы, төмендегі SQRT функциясы теріс санның квадрат түбірін есептей алмайды.

2. A1 ұяшығындағы санды оң санға өзгертіңіз.

#NULL! қатесі

Қиылысу операторымен (бір бос орын) екі ауқым қиылысқанда нәтиже қайтарылады. Егер екі ауқым қиылыспаса, Excel #NULL! қатесін көрсетеді.

1. Төмендегі формула екі ауқым қиылыспайтындықтан #NULL! қатесін қайтарады.

2. Төмендегі формула #NULL қатесін қайтармайды.

Ескерту: =SUM(F2:G2) дәл сол нәтижені қайтарады!

#SPILL! қатесі

Егер төгілу аймағын бөгейтін нәрсе болса, Excel #SPILL! қатесін көрсетеді.

1. C6 ұяшығын босатып, #SPILL қатесін түзетіңіз.

Ескерту: бұл динамикалық массив функциясы C1 ұяшығына енгізілген және бірнеше ұяшықты толтырады. Бұл — Excel 365/2021 нұсқасындағы "төгілу" (spilling) деп аталатын жаңа мүмкіндік.

Массив формулалары

Algorithm Docs

Excel-дегі массив формулалар

Бұл бөлімде Excel бағдарламасындағы массив формулаларды түсінуге көмектеседі. Бір ұяшықтық массив формулалар бір ұяшықта бірнеше есептеулер жүргізе алады.

Массив формуласыз

Массив формуласын қолданбай, ең үлкен прогресті табу үшін келесі қадамдарды орындауымыз керек.

1. Алдымен, әр оқушының прогресін есептейміз.

2. Содан кейін, MAX функциясын қолданып, ең үлкен прогресті табамыз.

Массив формуламен

D бағанында диапазонды сақтаудың қажеті жоқ. Excel бұл диапазонды жадыда сақтай алады. Excel жадысында сақталған диапазон — массив тұрақтысы деп аталады.

1. Бірінші оқушының прогресін келесі формула арқылы табуға болатынын білеміз.

2. Ең үлкен прогресті табу үшін (қорықпаңыз), MAX функциясын қосамыз, C2 орнына C2:C6, ал B2 орнына B2:B6 жазамыз.

3. Қалдыру үшін CTRL + SHIFT + ENTER пернелер тіркесімін басыңыз.

Ескерту: формула жолында бұл массив формула екенін көрсету үшін оны фигуралық жақшалармен {} қоршайды. Бұл жақшаларды өзіңіз жазбаңыз — олар формуланы өңдеген кезде жойылып кетеді.

Түсіндірме: диапазон (массив тұрақтысы) Excel жадысында сақталады, ұяшықтарда емес. Массив тұрақтысы келесідей көрінеді:

{19;33;63;48;13}

Бұл массив тұрақтысы MAX функциясына аргумент ретінде қолданылады, нәтижесінде 63 мәні шығады.

4. Егер сіз Excel 365 немесе Excel 2021 пайдалансаңыз, жай ғана Enter бассаңыз жеткілікті. Қош болсын, фигуралық жақшалар!

F9 пернесі

Массив формулалармен жұмыс істегенде, осы массив тұрақтыларын өзіңіз көре аласыз.

1. Формуладан C2:C6-B2:B6 бөлігін таңдаңыз.

2. F9 пернесін басыңыз.

Жақсы көрінеді. Тік массив тұрақтысындағы элементтер нүктелі үтірмен бөлінеді. Көлденең массивте — үтірмен бөлінеді.

Data analysis

Сұрыптау

Algorithm Docs

Excel-де деректерді сұрыптау

Excel-де деректерді бір баған немесе бірнеше баған бойынша сұрыптауға болады. Сұрыптауды өсу немесе кему ретімен орындауға болады.

Бір баған бойынша сұрыптау

Excel-де бір баған бойынша сұрыптау үшін келесі қадамдарды орындаңыз.

1. Сұрыптағыңыз келетін бағандағы кез келген ұяшықты таңдаңыз.

2. Өсу ретімен сұрыптау үшін Data қойындысынан Sort & Filter тобындағы AZ түймесін басыңыз.

Нәтиже:

Ескерту: Кему ретімен сұрыптау үшін ZA түймесін басыңыз.

Бірнеше баған бойынша сұрыптау

Excel-де бірнеше баған бойынша сұрыптау үшін келесі қадамдарды орындаңыз.

1. Data қойындысынан Sort & Filter тобындағы Sort түймесін басыңыз.

Сұрыптау диалогтық терезесі ашылады.

2. Sort by ашылмалы тізімінен Last Name бағанын таңдаңыз.

3. Add Level батырмасын басыңыз.

4. Then by ашылмалы тізімінен Sales бағанын таңдаңыз.

5. OK түймесін басыңыз.

Нәтиже: жазбалар алдымен Last Name бойынша, содан кейін Sales бойынша сұрыпталады.

Сүзгі (Фильтр)

Algorithm Docs

Excel-де деректерді сүзгілеу

Excel-де сүзгіні қолданып, белгілі бір шарттарға сәйкес келетін жазбаларды ғана көрсетуге болады. Бұл біздің сүзгілеу бойынша жан-жақты курстың 1-беті.

1. Деректер жиынындағы кез келген ұяшықты таңдаңыз.

2. Data қойындысынан Sort & Filter тобындағы Filter түймесін басыңыз.

Баған тақырыптарында көрсеткілер пайда болады.

3. Country бағанындағы көрсеткіні басыңыз.

4. Select All ұяшығын алып тастаңыз да, USA ұяшығына белгі қойыңыз.

5. OK түймесін басыңыз.

Нәтиже: Excel тек АҚШ бойынша сатылымдарды көрсетеді.

6. Quarter бағанындағы көрсеткіні басыңыз.

7. Select All ұяшығын алып тастаңыз да, Qtr 4 ұяшығына белгі қойыңыз.

8. OK түймесін басыңыз.

Нәтиже: Excel тек АҚШ-тағы Qtr 4 сатылымдарын көрсетеді.

9. Сүзгіні алып тастау үшін Data қойындысындағы Sort & Filter тобынан Clear түймесін басыңыз. Сүзгіні және көрсеткілерді толығымен алып тастау үшін Filter түймесін қайта басыңыз.

Excel деректерін сүзгілеудің тезірек жолы бар.

10. Бір ұяшықты таңдаңыз.

11. Тінтуірдің оң жағымен шертіп, Filter → Filter by Selected Cell's Value тармағын таңдаңыз.

Нәтиже: Excel тек АҚШ бойынша сатылымдарды көрсетеді.

Ескерту: Басқа бағандағы басқа ұяшықты таңдау арқылы осы деректер жиынын қосымша сүзуге болады.

Шартты пішімдеу

Algorithm Docs

Excel-де шартты пішімдеу

Excel-де шартты пішімдеуді қолданып, ұяшықтарды олардың мазмұнына байланысты автоматты түрде ерекшелеуге болады. Белгілі бір ережені қолданыңыз немесе пішімделетін ұяшықтарды анықтау үшін формуланы пайдаланыңыз.

Ұяшықтарды ерекшелеу ережелері

Мәні 80-нен жоғары ұяшықтарды ерекшелеу үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

1. A1:A10 ауқымын таңдаңыз.

2. Home қойындысынан Styles тобында Conditional Formatting түймесін басыңыз.

3. Highlight Cells Rules → Greater Than тармағын таңдаңыз.

4. 80 мәнін енгізіп, пішімдеу стилін таңдаңыз.

5. OK түймесін басыңыз.

Нәтиже: Excel 80-нен жоғары мәндерді ерекшелейді.

6. A1 ұяшығының мәнін 81 етіп өзгертіңіз.

Нәтиже: Excel автоматты түрде A1 ұяшығының пішімін өзгертеді.

Ескерту: 3-қадамда көрсетілген категорияны пайдаланып, 80-нен кіші, екі мәннің аралығындағы, нақты мәнге тең, белгілі бір мәтін, күндер (бүгін, өткен апта, келесі ай және т.б.), қайталанатын немесе бірегей мәндер бар ұяшықтарды да ерекшелеуге болады.

Ережелерді тазарту

Шартты пішімдеу ережесін алып тастау үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

1. A1:A10 ауқымын таңдаңыз.

2. Home қойындысынан Conditional Formatting түймесін басыңыз.

3. Clear Rules → Clear Rules from Selected Cells таңдаңыз.

Жоғары/Төмен ережелер

Орташа мәннен жоғары ұяшықтарды ерекшелеу үшін:

1. A1:A10 ауқымын таңдаңыз.

2. Conditional Formatting түймесін басыңыз.

3. Top/Bottom Rules → Above Average таңдаңыз.

4. Пішім стилін таңдаңыз.

5. OK басыңыз.

Нәтиже: Excel орташа мәнді (42.5) есептеп, одан жоғары мәндерді ерекшелейді.

Ескерту: Бұл санат арқылы ең жоғары n мәнді, ең жоғары пайызды, ең төменгі n мәнді, ең төменгі пайызды немесе орташа мәннен төмен ұяшықтарды да ерекшелеуге болады.

Формулалармен шартты пішімдеу

Excel мүмкіндіктеріңізді арттыру үшін пішімдеуге формулаларды қолданыңыз. Мұндай формулалар TRUE немесе FALSE мәндерін беруі керек.

1. A1:E5 ауқымын таңдаңыз.

2. Conditional Formatting → New Rule таңдаңыз.

3. 'Use a formula to determine which cells to format' опциясын таңдаңыз.

4. Формула ретінде =ISODD(A1) енгізіңіз.

5. Пішім стилін таңдаңыз да, OK басыңыз.

Нәтиже: Excel барлық тақ сандарды ерекшелейді.

Түсіндіру: Формуланы әрқашан таңдалған ауқымның сол жақ жоғарғы ұяшығы үшін жазыңыз. Excel бұл формуланы басқа ұяшықтарға автоматты түрде көшіреді.

Тағы бір мысал:

6. A2:D7 ауқымын таңдаңыз.

7. Жоғарыдағы 2–4-қадамдарды қайталаңыз.

8. Формула ретінде =$C2="USA" енгізіңіз.

9. Пішім стилін таңдаңыз да, OK басыңыз.

Нәтиже: Excel АҚШ тапсырыстарын ерекшелейді.

Түсіндіру: $ таңбасын пайдаланып C бағанына абсолютті сілтеме жасадық. Бұл тәсіл арқылы басқа ұяшықтар да салыстырмалы түрде дұрыс жұмыс істейді.

Түсті шкалалар

Түсті шкалаларды қолданып, мәндерге байланысты әртүрлі түстерді тағайындауға болады. Бұл жиынтықтағы жоғары және төмен нүктелерді бірден анықтауға мүмкіндік береді.

Кеңес: Түсті шкалалар туралы толығырақ және осындай жылу картасын жасауды біздің жеке бетімізден оқыңыз.

Бос ұяшықтарды ерекшелеу

Бос ұяшықтарды анықтау және деректердің толықтығын тексеру үшін шартты пішімдеуді пайдалануға болады.

Кеңес: Бос ұяшықтарды ерекшелеу жолын бос ұяшықтар туралы бетімізден қараңыз.

Диаграммалар

Algorithm Docs

Excel диаграммалары

Excel-дегі қарапайым диаграмма сандарға толы парақтан гөрі көп нәрсені айта алады. Өзіңіз көретіндей, диаграммаларды жасау өте оңай.

Диаграмма жасау

Сызықтық диаграмма жасау үшін келесі қадамдарды орындаңыз.

  1. А1:D7 ауқымын таңдаңыз.
    2. Диаграмма деректері таңдалған электрондық кесте
  2. Кірістіру қойындысының Диаграммалар тобында Сызық белгішесін басыңыз.
    3. Excel таспасындағы Сызық диаграммасының белгішесі
  3. Маркерлері бар сызықты басыңыз.
    4. Маркерлері бар сызықтық диаграмма опциясын таңдау

Нәтижесі:

Маркерлері бар сызықтық диаграмманың нәтижесі

Ескерту: Диаграмма атауын басу арқылы атауды енгізіңіз. Мысалы, Жабайы табиғат популяциясы.

Диаграмма түрін өзгерту

Кез келген уақытта диаграмма түрін оңай өзгертуге болады.

  1. Диаграмманы таңдаңыз.
  2. Диаграмма дизайны қойындысының Түрі тобында Диаграмма түрін өзгертуді басыңыз.
    3. Excel таспасындағы Диаграмма түрін өзгерту батырмасы
  3. Сол жақта Бағанды басыңыз.
    4. Диаграмма түрін өзгерту диалогтық терезесіндегі Баған опциясы
  4. OK түймесін басыңыз.

Нәтижесі:

Өзгертілген баған диаграммасының нәтижесі

Жол/Бағанды ауыстыру

Егер жануарларды (айлардың орнына) көлденең осьте көрсеткіңіз келсе, келесі қадамдарды орындаңыз.

  1. Диаграмманы таңдаңыз.
  2. Диаграмма дизайны қойындысының Деректер тобында Жол/Бағанды ауыстыруды басыңыз.
    3. Excel таспасындағы Жол/Бағанды ауыстыру батырмасы

Нәтижесі:

Ауыстырылған жол/баған диаграммасының нәтижесі

Аңыз орны

Аңызды диаграмманың оң жағына жылжыту үшін келесі қадамдарды орындаңыз.

  1. Диаграмманы таңдаңыз.
  2. Диаграмманың оң жағындағы + батырмасын басыңыз, Аңыз жанындағы көрсеткіні басыңыз және Оң жақты басыңыз.
    3. Диаграмма элементтері опцияларындағы Аңыз орнын өзгерту

Нәтижесі:

Аңыз оң жаққа жылжытылған диаграмманың нәтижесі

Деректер белгілері

Оқырмандардың назарын бір деректер сериясына немесе деректер нүктесіне аудару үшін деректер белгілерін пайдалануға болады.

  1. Диаграмманы таңдаңыз.
  2. Маусым айындағы деректер сериясын таңдау үшін жасыл жолақты басыңыз.
  3. CTRL пернесін басып тұрып, Маусым айындағы дельфиндердің популяциясын (кішкентай жасыл жолақ) таңдау үшін көрсеткі пернелерін пайдаланыңыз.
  4. Диаграмманың оң жағындағы + батырмасын басыңыз және Деректер белгілері жанындағы құсбелгіні басыңыз.
    5. Диаграмма элементтері опцияларындағы Деректер белгілерін қосу

Нәтижесі:

Деректер белгілері қосылған диаграмманың нәтижесі

Жиынтық кестелер

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Pivot кестелер

Pivot кестелер — Excel бағдарламасындағы ең қуатты мүмкіндіктердің бірі. Pivot кесте үлкен әрі егжей-тегжейлі деректер жиынтығынан маңыздылығын шығаруға мүмкіндік береді.

Біздің деректер жиынтығымызда 213 жазба және 6 өріс бар: Тапсырыс ID, Өнім, Санат, Сома, Күні және Ел.

Деректер белгілері қосылған диаграмманың нәтижесі
Pivot кестені кірістіру

Pivot кестені кірістіру үшін келесі әрекеттерді орындаңыз.

  1. Деректер жиынтығындағы кез келген ұяшықты басыңыз.
  2. Кірістіру (Insert) қойындысындағы Кестелер (Tables) тобынан PivotTable пәрменін таңдаңыз.

Келесі тілқатысу терезесі пайда болады. Excel автоматты түрде деректерді таңдайды. Pivot кестенің әдепкі орналасуы — жаңа жұмыс парағы (New Worksheet).

3. OK батырмасын басыңыз.

Өрістерді сүйреп апару

PivotTable өрістері аймағы пайда болады. Әрбір өнім бойынша экспортталған жалпы соманы алу үшін келесі өрістерді тиісті аймақтарға сүйреп апарыңыз:

  1. Өнім (Product) өрісін Қатарлар (Rows) аймағына.
  2. Сома (Amount) өрісін Мәндер (Values) аймағына.
  3. Ел (Country) өрісін Сүзгілер (Filters) аймағына.

Төменде Pivot кестені көре аласыз. Банандар — біздің негізгі экспорттық өніміміз. Pivot кестелер осындай оңай!

Pivot кестені сұрыптау

Banana өнімін тізімнің басына шығару үшін Pivot кестені сұрыптаңыз.

  1. Сома бағанындағы кез келген ұяшықты басыңыз.
  2. Оң жақ батырмамен шертіп, Сұрыптау (Sort) → Үлкеннен кішірекке сұрыптау (Sort Largest to Smallest) таңдаңыз.

Нәтиже:

Pivot кестені сүзгілеу

Ел (Country) өрісі Сүзгілер аймағына қосылғандықтан, бұл Pivot кестені ел бойынша сүзуге болады. Мысалы, Францияға қандай өнімдерді көбірек экспорттаймыз?

  1. Сүзгі ашылмалы мәзірін басып, France таңдаңыз.

Нәтиже: Алмалар — Францияға экспортталатын негізгі өнім.

Ескерту: Белгілі бір өнімдердің сандарын ғана көрсету үшін Қатар белгілері (Row Labels) жанындағы үшбұрыш арқылы стандартты сүзгіні пайдалануға болады.

Қысқаша есептеуді өзгерту

Әдепкі бойынша Excel деректерді қосу немесе санау арқылы қорытындылайды. Қолданылатын есептеу түрін өзгерту үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Сома бағанындағы кез келген ұяшықты басыңыз.
  2. Оң жақ батырмамен шертіп, Мән өрісінің параметрлері (Value Field Settings) таңдаңыз.
  3. Қажетті есептеу түрін таңдаңыз. Мысалы, Санын санау (Count) таңдаңыз.
  4. OK батырмасын басыңыз.

Нәтиже: Францияға берілген 28 тапсырыстың 16-сы — алмаға берілген тапсырыстар.

Екі өлшемді Pivot кесте

Егер бір өрісті Қатарлар және Бағандар аймақтарына апарсаңыз, екі өлшемді Pivot кесте жасауға болады. Алдымен Pivot кесте кірістіріңіз. Содан кейін, әрбір өнім бойынша әр елге экспортталған соманы көру үшін келесі өрістерді сүйреп апарыңыз:

  1. Ел (Country) өрісін Қатарлар аймағына.
  2. Өнім (Product) өрісін Бағандар (Columns) аймағына.
  3. Сома (Amount) өрісін Мәндер аймағына.
  4. Санат (Category) өрісін Сүзгілер аймағына.

Төменде екі өлшемді Pivot кестені көре аласыз.

Pivot диаграмма

Бұл сандарды оңай салыстыру үшін Pivot диаграмма жасап, сүзгі қолданыңыз. Бұл қадам сіз үшін әзірге қиын болуы мүмкін, бірақ Excel бағдарламасындағы Pivot кестелердің басқа да қуатты мүмкіндіктерін көрсетеді.

Кестелер

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Кестелер

Excel кестелерін меңгеріп, деректеріңізді жылдам әрі оңай талдаңыз. Кесте жасауды, сұрыптауды, сүзгіден өткізуді және тағы басқа мүмкіндіктерді үйреніңіз.

Кесте жасау

Кесте жасау үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Деректер жиынтығындағы кез келген ұяшықты басыңыз.
  1. Кірістіру (Insert) қойындысында, Кестелер (Tables) тобынан Table батырмасын басыңыз (немесе Ctrl + T пернелер тіркесімін қолданыңыз).

Кесте жасау (Create Table) тілқатысу терезесі ашылады.

  1. Excel деректерді автоматты түрде таңдайды. 'Кестемде тақырыптар бар' (My table has headers) құсбелгісін қойып, OK батырмасын басыңыз.

Нәтиже: Excel сіз үшін әдемі пішімделген кесте жасайды. Бұл сізге жай ғана деректер ауқымы сияқты көрінуі мүмкін, бірақ қазір көптеген қуатты мүмкіндіктер қол жетімді болады.

Сұрыптау

Алдымен Тегі (Last Name), содан кейін Сатылым (Sales) бағаны бойынша сұрыптау үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Алдымен, Sales жанындағы көрсеткіні басып, Кішіден үлкенге сұрыптау (Sort Smallest to Largest) таңдаңыз.
  2. Келесіде, Last Name жанындағы көрсеткіні басып, A-дан Z-ге сұрыптауды таңдаңыз.

Нәтиже:

Сүзгі

Кестені сүзу үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Country бағаны жанындағы көрсеткіні басып, тек USA құсбелгісін қалдырыңыз.

Нәтиже:

Жалпы жол

Кестенің соңында жалпы жолды көрсету үшін келесі әрекеттерді орындаңыз:

  1. Алдымен, кесте ішіндегі ұяшықты таңдаңыз. Содан кейін, Кесте дизайны (Table Design) қойындысындағы Кесте мәнері параметрлері (Table Style Options) тобынан Total Row құсбелгісін қойыңыз (немесе Ctrl + Shift + T басыңыз).

Нәтиже:

  1. Соңғы жолдағы кез келген ұяшықты басып, баған бойынша жиынтық мәндерді есептеңіз (Орташа, Санын санау, Ең үлкен, Ең кіші, Қосынды және т.б.). Мысалы, Sales бағанының қосындысын есептеңіз.

Ескерту: Формула жолында Excel қосындыны есептеу үшін SUBTOTAL функциясын пайдаланатынын көресіз. Егер SUM функциясын емес, SUBTOTAL қолдансаңыз, сүзгіден өткен кестелер үшін дұрыс есептеледі. 109 — Қосынды үшін қолданылатын аргумент.

Кесте атауы

Әрбір кестенің бірегей атауы болады. Бұл атауды формулада қолдануға болады. Қаласаңыз, кесте атауын өзгертуге болады.

  1. Алдымен, кесте ішіндегі ұяшықты таңдаңыз. Содан кейін, Table Design қойындысындағы Қасиеттер (Properties) тобынан кесте атауын көре аласыз. Бұл мысалда — Table1.
  1. Төмендегі формула Table1 кестесіне сілтеме жасап, жазбалар санын есептейді.

Ескерту: Кесте формулалары туралы көбірек білу үшін құрылымды сілтемелер туралы парағымызға кіріңіз.

Автокеңейту

Excel бағдарламасындағы кестелерге жаңа жолдар немесе бағандар қосқанда, олар автоматты түрде кеңейеді. Бұл өте ыңғайлы мүмкіндік.

  1. Алдымен, кесте ішіндегі ұяшықты таңдаңыз.
  2. Жалпы жолды жылдам жою үшін Ctrl + Shift + T басыңыз.
  3. A16 ұяшығын таңдап, Brown деп жазыңыз (Excel бұл жаңа жолды автоматты түрде пішімдейді).

Қорытынды: бұл жаңа жол автоматты түрде кестенің бөлігіне айналды. Table1 кестесіне сілтеме жасайтын барлық формулалар автоматты түрде жаңартылады (G2 ұяшығына қараңыз). Керемет!

Егер ... болса

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы «What-If Analysis» (Егер… болса талдауы)

What-If Analysis – Excel бағдарламасындағы формулаларға әртүрлі мәндер (сценарийлер) орнатып, нәтижелерді салыстыруға мүмкіндік беретін құрал. Төмендегі мысал арқылы сіз бұл мүмкіндікті оңай меңгере аласыз.

Мысал: сіздің кітап дүкеніңіз бар және қоймада 100 кітап сақталған. Сіз солардың бір бөлігін $50 бағасымен, ал қалғанын $20 бағасымен сатасыз.

Мысалы, егер сіз 60%-ын жоғары бағамен сатсаңыз, D10 ұяшығы келесі формуламен $3800 пайда есептейді: 60 * $50 + 40 * $20 = $3800

Әртүрлі сценарийлер жасау

Егер сіз 70%, 80%, 90% немесе 100% кітапты жоғары бағамен сатсаңыз, әрқайсысы — жеке сценарий болады. Excel-де Scenario Manager көмегімен бұл сценарийлерді құра аласыз.

Ескерту: Сіз жай ғана C4 ұяшығына басқа пайыз енгізу арқылы нәтижені көре аласыз. Бірақ What-If Analysis нәтижелерді оңай салыстыруға мүмкіндік береді.

  1. Data қойындысындағы Forecast тобынан What-If Analysis батырмасын басыңыз.
  1. Scenario Manager таңдаңыз.
  1. Add батырмасын басып, жаңа сценарий қосыңыз.
  1. Атауын енгізіңіз (мысалы, 60% highest), өзгеретін ұяшық ретінде C4 таңдаңыз және OK басыңыз.
  1. Сәйкес мәнді енгізіңіз (0.6) және OK басыңыз.
  1. Осы қадамдарды қайталап, тағы 4 сценарий жасаңыз: 70%, 80%, 90% және 100%.

Соңында, Scenario Manager келесідей көрінуі керек:

Ескерту: Нәтижені көру үшін сценарийді таңдап, Show батырмасын басыңыз. Excel автоматты түрде C4 ұяшығындағы мәнді өзгертіп, D10 ұяшығындағы сәйкес нәтижені көрсетеді.

Сценарий қорытындысы

Сценарийлер нәтижесін салыстыру үшін келесі қадамдарды орындаңыз:

  1. Scenario Manager ішінен Summary батырмасын басыңыз.
  2. Нәтиже ұяшығы ретінде D10 таңдаңыз (жалпы пайда) және OK басыңыз.

Нәтиже:

Қорытынды: Егер сіз 70% кітапты жоғары бағамен сатсаңыз, $4100 пайда аласыз; 80% сатсаңыз – $4400, және солай жалғаса береді. Excel-де What-If Analysis пайдалану осыншалықты оңай!

Goal Seek (Мақсатты іздеу)

Егер сіз нақты $4700 пайда алу үшін қанша кітапты жоғары бағамен сату қажет екенін білгіңіз келсе, Goal Seek құралын пайдалана аласыз.

  1. Data қойындысындағы Forecast тобынан What-If Analysis таңдаңыз.
  1. Goal Seek таңдаңыз.
  1. Set cell ретінде D10 таңдаңыз.
  2. To value өрісіне 4700 енгізіңіз.
  3. By changing cell ретінде C4 таңдаңыз.
  4. OK басыңыз.

Нәтиже: дәл $4700 пайда алу үшін кітаптардың 90%-ын жоғары бағамен сату қажет.

Ескерту: Goal Seek туралы қосымша мысалдар мен кеңестерді арнайы беттен таба аласыз.

Шешім іздеу құралы

Algorithm Docs

Excel бағдарламасындағы Solver (Шешім іздеу құралы)

Solver – бұл Excel бағдарламасындағы арнайы құрал, ол операцияларды зерттеу саласындағы әдістерді қолданып, түрлі шешім қабылдау тапсырмаларын оңтайландыруға көмектеседі.

Solver қондырмасын қосу
  1. File қойындысын ашып, Options таңдаңыз.
  2. Add-ins бөлімінен Solver Add-in таңдаңыз да, Go батырмасын басыңыз.

Solver қондырмасы қосылғаннан кейін, оны Data қойындысындағы Analyze тобынан таба аласыз:

Модельді құру

Біз келесі қарапайым модельді шешеміз:

Бұл модельді құру үшін 3 сұраққа жауап берейік:

  • 1. Қандай шешім қабылдау керек? Excel велосипед, мопед және балалар орындығының қаншасын тапсырыс беру керектігін анықтауы керек.
  • 2. Бұл шешімдерге қандай шектеулер бар? Тапсырыстар капитал мен қойма кеңістігін пайдаланады. Бұл ресурстар шектеулі. Мысалы, бір велосипед 300 бірлік капитал мен 0.5 бірлік қойма алады.
  • 3. Негізгі мақсат не? Жалпы табысты барынша көбейту – яғни барынша тиімді шешімді табу.

Модельді түсінікті ету үшін келесі атаулы ауқымдарды (Named Ranges) құрыңыз:

Келесі SUMPRODUCT формулаларын енгізіңіз:

Түсініктеме: Капиталды пайдалану – C7:E7 мен OrderSize ауқымдарының SUMPRODUCT нәтижесі. Қойма пайдалану – C8:E8 мен OrderSize аралығы. Жалпы пайда – UnitProfit пен OrderSize көбейтіндісінің қосындысы.

Болжам жасап көру (Trial and Error)

Егер сіз 20 велосипед, 40 мопед және 100 балалар орындығын тапсырыс берсеңіз, барлық ресурстар шегінен аспайсыз. Бұл жағдайда пайда – $19000:

Бірақ мұндай болжаммен жұмыс істеудің қажеті жоқ. Solver арқылы ең тиімді (оптималды) шешімді жылдам табуға болады.

Модельді шешу (Solve the Model)
  1. Data қойындысындағы Analyze тобынан Solver таңдаңыз.
  1. Set Objective өрісіне TotalProfit таңдаңыз.
  2. Max батырмасын таңдаңыз (пайданы көбейту үшін).
  3. By Changing Variable Cells өрісіне OrderSize таңдаңыз.
  4. Add батырмасын басып, келесі шектеулерді қосыңыз (мысалы, CapitalUsed ≤ CapitalAvailable).
  1. Make Unconstrained Variables Non-Negative құсбелгісін қойыңыз.
  2. Solving Method ретінде Simplex LP таңдаңыз.
  3. Solve батырмасын басыңыз.

Нәтиже:

Қорытынды: Ең тиімді шешім – 94 велосипед пен 54 мопед тапсырыс беру. Бұл шешім жалпы $25600 пайда береді және барлық ресурстарды толықтай пайдаланады.

Өзіңіз байқап көріңіз! Excel файлын жүктеп, осы тапсырманы шешіп көріңіз.

Талдау құралдар жинағы

Algorithm Docs
Excel бағдарламасындағы Analysis ToolPak

Analysis ToolPak – бұл қаржылық, статистикалық және инженерлік деректерді талдауға арналған қосымша құралдар жиынтығын ұсынатын Excel қондырмасы.

Analysis ToolPak қондырмасын қосу
  1. File (Файл) қойындысын басыңыз, Options (Параметрлер) тармағын таңдаңыз.
  2. Add-ins бөлімінде Analysis ToolPak таңдаңыз және Go батырмасын басыңыз.
  1. Analysis ToolPak жалаушасын қойып, OK батырмасын басыңыз.

Енді Data қойындысындағы Analysis тобынан Data Analysis батырмасын көре аласыз:

Мысал: Гистограмма (Histogram) құру
  1. Data Analysis батырмасын басыңыз.
  2. Histogram таңдаңыз және OK басыңыз.
  3. Керек ауқымды енгізіп, нәтижесін алыңыз.

Қорытынды: Analysis ToolPak көмегімен статистикалық және техникалық талдауларды жылдам әрі тиімді орындауға болады.

Forms

Қосымша A

Algorithm Docs
✅ Негізгі түсіндіру:
Аймақтық баптау (Regional Settings) Ондық бөлгіш Мыңдық бөлгіш Мысал
Қазақ/Орыс (KZ/RU) , (үтір) пробел (бос орын) 1234,56
Ағылшын (US/UK) . (нүкте) , (үтір) 1234.56
⚠️ Мәселе:

Егер сенің жүйең қазақша/орысша аймақтық баптаумен тұрса:

  • Excel ондық бөлгіш ретінде үтір күтеді.
  • Ал сен нүкте (.) қойсаң, Excel оны күн форматына ауыстырып жібереді (мысалы, 12.03 → 12 наурыз).
🛠️ Шешу жолдары:

1. ✅ Үтірді қолдан (қазіргі жүйеңде)

Жай ғана санды 1234,56 деп жаз. Excel оны дұрыс ондық сан ретінде түсінеді.

2. ⚙️ Аймақтық баптауларды өзгерту (егер нүктемен жұмыс істегің келсе)

Windows жүйесінде:

Басқару панелі (Control Panel) → Clock and Region → Region

Formats қойындысында → Additional settings…

  • Decimal symbol → , орнына . қой
  • Digit grouping symbol → . орнына , қой (немесе бос қалдыр)
Excel ішінен:

File → Options → Advanced

Төменге түсіп, “Use system separators” құсбелгісін алып таста

  • Decimal separator → .
  • Thousands separator → , (немесе бос)
🔎 Қорытынды:
Сен жазасың Excel не деп түсінеді? Не істеу керек?
12.03 12 наурыз 12,03 деп жаз
12,03 12 бүтін 3 ондық ✅ Дұрыс